|
Anayasa Mahkemesi Kararı Anayasa Mahkemesi
Başkanlığından: Esas Sayısı : 2002/94 Karar Sayısı :
2004/45 Karar Günü :
31.3.2004 İTİRAZ YOLUNA
BAŞVURAN : Ankara 2. Asliye Ceza Mahkemesi İTİRAZIN KONUSU :
15.7.1950 günlü, 5680 sayılı Basın Kanunu’nun 10.11.1983 günlü, 2950 sayılı
Yasa ile değiştirilen 16. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinin
üçüncü tümcesinin Anayasa’nın 2. ve 10. maddelerine aykırılığı savıyla iptali
istemidir. I- OLAY Basın yoluyla hakaret suçundan açılan davada, 5680 sayılı Yasa’nın 16.
maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinin “para cezasının hesabında 647 sayılı
Cezaların İnfazı Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci bendinde
belirtilen miktarın aşağı haddi esas
alınır” biçimindeki üçüncü tümcesinin Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına
varan Mahkeme, iptali için başvurmuştur. II- İTİRAZIN GEREKÇESİ Başvuru kararının gerekçe bölümü şöyledir: “Mahkememizin 2000/57 esas sayılı dosyasında, sanıklar Mevlüt Yüksel ve Abdullah Özdoğan
haklarında Ankara C. Başsavcılığının 30.12.1999 tarih ve Basın 1999/628 esas
sayılı iddianamesi ile görevinden dolayı basın yolu ile hakaret suçundan
dolayı kamu davası açılmıştır. Yukarıdaki belirlenen iddianamede sanıklardan Abdullah Özdoğan’ın 23.12.1999 suç tarihinde Öncü Gazetesi Sorumlu
Yazı İşleri Müdürü olması sebebiyle 5680 sayılı Yasa’nın 16/1. maddesi
yollaması ile, TCK.nun 480/4, 273. maddesi
gereğince cezalandırılması talep edilmiştir. Bu sebeple talebimize konu 5680 sayılı Yasa’nın 16. maddesinin birinci
fıkrasındaki “Para cezasının hesabında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında
Kanunun 4. maddesinin 1. bendinde belirtilen miktarın aşağı miktarı esas
alınır.” hükmü sanık hakkında mahkememizin uygulayacağı yasa kuralıdır. Mahkememiz 18.4.2002 tarihli oturumda 5680 sayılı Yasa’nın 16/1.
maddesindeki para cezasının hesabında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında
Kanun’un 4. maddesinin 1. bendinde belirtilen miktarı aşağı haddi esas alınır
hükmünü Anayasa’nın 2 ile 10. maddelerine aykırı olması nedeni ile itirazen Anayasa Mahkemesi’ne müracaat edilmesine karar
vermiştir. Anayasa’nın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin nitelikleri
belirtilirken sosyal bir hukuk devleti olduğu kabul edilmiştir. Hukuk
devletinde yasalar uygulanırken yine Anayasa’nın 10. maddesinde yerini bulan
kanun önünde eşitlik ilkesi de gözetilmesi gereken temel kuraldır. Anayasa’nın 10. maddesine göre
“Herkes, dil, ırk,
renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî
inanç, din, mezhep ve benzeri
sebeplerle ayırım
gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Hiçbir kişiye, aileye,
zümreye veya sınıfa
imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları
bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek
zorundadırlar.” Hukuk devleti ilkesine bağlı olarak
TCK.nun 29. maddesinde hakime takdir hakkı
tanınmıştır. Hakim iki sınır arasındaki temel cezayı suçun işleniş biçimi,
suçun işlenmesinde kullanılan araç, suç konusunun önem ve değeri, suçun
işlendiği zaman ve yer, fiilin diğer özellikleri, zararın veya tehlikenin
ağırlığı, kastın veya taksirin yoğunluğu suç sebepleri ve saikleri,
failin amacı, geçmişi, şahsi ve sosyal durumu, fiilden sonraki davranışı gibi
hususları gözönünde bulundurulmak sureti ile
takdirini kullanarak belirler. Cezanın asgari hattan tayini halinde dahi
takdirin sebepleri mutlaka kararda gösterilir. 5680 sayılı Basın Kanunu’nun 16.
maddesi ile basın yolu ile işlenen suçlardan dolayı ceza sorumluluğu belirtilirken yazıyı veya
haberi veya resmi veya karikatürü yapan kimseyle beraber bu mevkutenin ilgili
sorumlu müdürü gösterilmiş olup ancak ceza tayininde hürriyeti bağlayıcı
cezaların süresine bakılmaksızın para cezasına çevrilmesi hüküm altına
alınmış ve özellikle hakimin takdiri gözardı
edilerek para cezasının hesabında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkındaki
Kanun’un 4. maddesinin 1. bendinde belirtilen hususların aşağı haddi esas
alınır hükmü konularak Anayasa’nın eşitlik hakkı ortadan kaldırılmıştır.
Dolayısı ile, basında çalışan yazı işleri sorumlu müdürlerine imtiyaz
tanımıştır. Sonuç : Yukarıda açıklandığı gibi 5680
sayılı Basın Kanunu’nun 16/1. maddesindeki “Para cezasının hesabında 647
sayılı Cezaların İnfazı Hakkındaki Kanunun 4. maddesinin 1. bendinde
belirtilen miktarın aşağı haddi esas alınır” hükmü Anayasa’nın 2. ve 10. maddelerine
aykırı olduğundan itirazen iptaline karar verilmesi
saygıyla arz olunur.” III- YASA METİNLERİ A- İtiraz Konusu Yasa Kuralı 5680 sayılı Basın Kanunu’nun 2950 sayılı Yasa ile değiştirilen 16. maddesinin birinci fıkrasının itiraz konusu
tümceyi de içeren (1) numaralı bendi şöyledir: “Madde 16- ... 1. Mevkutelerle işlenen suçlarda sorumluluk, suçu vücuda getiren yazıyı
veya haberi yazan veya resmi veya karikatürü yapan kimse ile beraber bu
mevkutenin ilgili sorumlu müdürüne aittir. Ancak, sorumlu müdürler için verilen
hürriyeti bağlayıcı cezalar,
sürelerine bakılmaksızın para cezasına
çevrilerek hükmolunur. Para cezasının hesabında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci bendinde belirtilen miktarın aşağı haddi
esas alınır. Sorumlu müdürler için emniyet gözetimi altında bulundurma
cezası verilmez.” B- Dayanılan Anayasa
Kuralları Başvuru kararında Anayasa’nın 2. ve 10. maddelerine dayanılmıştır. IV- İLK İNCELEME Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi gereğince, Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Samia AKBULUT,
Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Nurettin TURAN, Fulya
KANTARCIOĞLU, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN ve Enis TUNGA’nın katılmalarıyla 28.5.2002 günü yapılan ilk
inceleme toplantısında dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine oybirliğiyle karar verilmiştir. V- ESASIN İNCELENMESİ Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu Yasa
kuralı, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama
belgeleri okunup incelendikten sonra
gereği görüşülüp düşünüldü: Mahkeme, 5680 sayılı Basın Kanunu’nun 16. maddesinde basın yolu ile
işlenen suçlardan dolayı ceza sorumluluğu belirtilirken yazıyı, haberi, resmi
veya karikatürü yapan kimseyle beraber bu mevkûtenin ilgili sorumlu müdürünün
gösterildiğini, ancak hürriyeti bağlayıcı cezalar para cezasına çevrilirken
hâkimin takdiri gözardı edilerek para cezasının
hesabında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkındaki Kanun’un 4. maddesinin
birinci bendinde belirtilen hususların aşağı haddinin esas alınmasının
sorumlu müdürlere imtiyaz tanınmasına yol açtığını belirterek, bunun
Anayasa’ya aykırı olduğunu ileri sürmüştür. 5680 sayılı Yasa’nın 2950 sayılı Yasa ile değişik 16. maddesinin birinci
fıkrasının itiraz konusu (1) numaralı bendinde, mevkutelerle işlenen suçlarda
sorumluluğun suçu vücuda getiren, yazıyı ve haberi yazan veya resmi ve
karikatürü yapan kimse ile beraber bu mevkutenin ilgili sorumlu müdürüne ait
olduğu, sorumlu müdürler için verilen hürriyeti bağlayıcı cezaların
sürelerine bakılmaksızın para cezasına çevrilerek hükmolunacağı,
para cezasının hesabında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanun’un 4.
maddesinin birinci bendinde belirtilen miktarın aşağı haddinin esas
alınacağı, sorumlu müdürler için emniyet gözetimi altında bulundurma cezası
verilemeyeceği belirtilmiştir. Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti eylem ve işlemleri
hukuka uygun, insan haklarına saygılı, bu hak ve özgürlükleri koruyup
güçlendiren, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek
sürdüren, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, Anayasa ve hukukun
üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yargı denetimine açık, yasaların
üstünde yasakoyucunun da uyması gereken temel hukuk
ilkeleri ve Anayasa’nın bulunduğu bilincinde olan devlettir. Hukuk devletinin
aynı zamanda eşitlik ilkesini de gözetmek yükümlülüğünde olduğunda duraksanamaz. Anayasa’nın 10. maddesinde belirtilen
eşitlik ilkesi, mutlak ve eylemli eşitlik değil hukuksal eşitliktir. Buna
göre, kişisel nitelikleri ve durumları
özdeş olanlar arasında, yasalara konulan kurallarla değişik uygulamalar
yapılamaz. Ancak farklı konumda bulunanlara değişik kurallar uygulanmasının
eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmayacağı açıktır. Hukuk devletinde, kuşkusuz, ceza siyasetinin gereği olarak yasakoyucu, Anayasa’nın ve Ceza Hukukunun temel
ilkelerine bağlı olmak koşuluyla, cezalandırmada güdülen amacı da gözeterek
hangi eylemlerin suç sayılacağını ve bunlara verilecek cezanın türü ve
miktarı ile artırım ve indirim nedenleri ve oranları ya
da bireyselleştirme şekil ve şartları
öngörebilir. İtiraz konusu kuralda öngörülen yazı işleri müdürünün sorumluluğu, Basın
Kanunu’nun 16. maddesinden doğan özel ve istisnai bir sorumluluktur. Yayın
faaliyetinin taşıdığı özellikler dolayısıyla, kusura dayalı genel ceza sorumluluğundan farklı bir düzenlemeye
gereksinim duyan yasakoyucunun, cezanın
bireyselleştirilmesi ile ilgili farklı kurallar getirmesi ve bu bağlamda
sorumlu yazı işleri müdürleri hakkında
hürriyeti bağlayıcı cezanın para cezasına çevrilmesinde 647 sayılı Cezaların
İnfazı Hakkında Kanun’un 4. maddesinin birinci bendinde belirtilen miktarın
aşağı haddinin esas alınacağını öngörmesi de
yukarıda belirtilen takdir yetkisinin içindedir. Öte yandan, herhangi
bir suçun faili ile eser sahibinin ve sorumlu yazı işleri müdürlerinin
hukuksal durumlarının birbirinden
farklı bulunduğu da
kuşkusuzdur. Açıklanan nedenlerle, kural Anayasa’nın hukuk devleti ve eşitlik
ilkelerine aykırı değildir. İtirazın reddi gerekir. VI- SONUÇ 15.7.1950 günlü, 5680 sayılı “Basın Kanunu”nun 2950 sayılı Yasa ile
değiştirilen 16. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinin üçüncü
tümcesinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, 31.3.2004 gününde OYBİRLİĞİYLE
karar verildi.
|