YÖNETMELİK Devlet
Bakanlığından: TÜRK İŞARET DİLİ SİSTEMİNİN
OLUŞTURULMASI VE UYGULANMASINA YÖNELİK USUL VE ESASLARIN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN
YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE
1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, işitme özrü, dil ve konuşma
bozukluğu olan bireylerin iletişim ihtiyaçlarını desteklemek için işaret
dilinin dil bilimi yönünden çözümlemesi ve değerlendirmesini yapmak,
yazılı ve görsel eğitim araç- gereçlerini hazırlamak, Türk işaret dili
sistemini oluşturmak, işaret dili tercümanları ile öğreticilerini yetiştirmek
ve farklı uygulamaları önlemek üzere usul ve esasları düzenlemektir. Kapsam MADDE
2 – (1) Bu Yönetmelik, işitme özrü, dil ve konuşma
bozukluğu olan bireylere yönelik Türk işaret dili sisteminin oluşturulması ve
uygulanmasına ilişkin yapılacak çalışmalar ile işaret dili tercümanlarının ve
öğreticilerinin yetiştirilmesine dair usul
ve esasları kapsar. Dayanak MADDE
3 – (1) Bu Yönetmelik, 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı
Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 15 inci maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar
MADDE
4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Bakanlık: Milli Eğitim
Bakanlığını, b) Dil ve konuşma bozukluğu olan
birey: Organik ya da işlevsel nedenlerle dili
öğrenmede, konuşmada ve iletişimde yaşanan güçlükler sonucunda eğitimi,
öğrenimi ve toplumsal yaşamı olumsuz yönde etkilenen bireyi, c) Federasyon: İşitme özürlülerin
tüm sorunlarına yönelik faaliyet gösteren en çok üyeye sahip işitme
engelliler federasyonunu, ç) İşaret dili: Duygu, düşünce,
istek ve ihtiyaçların ifade edilmesi amacıyla el ve vücut hareketleri ile
mimikler kullanılarak oluşturulan görsel dili, d) İşitme özürlü birey: İşitme
kaybı sonucu, iletişimde yaşanan güçlük nedeniyle eğitimi, öğrenimi ve
toplumsal yaşamı olumsuz yönde etkilenen bireyi, e) Kurul: Türk İşaret Dili Bilim
ve Onay Kurulunu, f) Kurum: Sosyal Hizmetler ve
Çocuk Esirgeme Kurumunu, g) ÖZİ: Başbakanlık Özürlüler
İdaresi Başkanlığını, ğ) TDK: Türk Dil Kurumu
Başkanlığını, h) TİD: Türk İşaret Dilini, ı) Türk işaret dili öğreticisi:
Türk işaret dili yeterliliği işaret dili sertifikası ile belgelenmiş, Türk
işaret dili eğitimi vermekle görevli kişiyi, i) Türk işaret dili sistemi: Türk
kültür, gelenek, alfabe ve işaret dili yapısına uyumlu olarak oluşturulan ve
kullanılan görsel dili, j) Türk işaret dili tercümanı:
İşitme özürlü, dil ve konuşma bozukluğu olan bireylerin eğitim, iş, sağlık,
eğlence, çalışma, sosyal hayata katılım, hukukî durumlar veya buna benzer
hâllerde çevreleri ile iletişimine yardımcı olan ve yeterliliği onaylanmış
kişiyi, ifade eder. Genel
hükümler MADDE
5 – (1) Bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde; a) İşitme özürlü, dil ve konuşma
bozukluğu olan bireylerin aile üyeleri ve/veya bakımını üstlenen kişiler
Bakanlığın açtığı resmi ve özel kurslardan işaret dili eğitimini alma hakkına
sahiptir. Bu kursların açılış, çalışma ve denetleme usul ve esaslarını
belirlemeye Bakanlık yetkilidir. b) TDK, ÖZİ, Bakanlık, Kurum ve
Federasyon Türk işaret dilinin geliştirilmesine yönelik sürekli olarak
birlikte çalışmalar yapar. İKİNCİ BÖLÜM Türk İşaret Dili Sisteminin
Oluşturulması ve Uygulanmasına Yönelik Usul ve Esaslar Türk
işaret dili sisteminin oluşturulması MADDE
6 – (1) Türk işaret dili ile ilgili esaslar aşağıda
belirtilmiştir. a) Türk işaret dili sistemi TDK
tarafından oluşturulur. Sözlük ve dil bilgisi kitapları hazırlanır, yayımlanır. Bu kapsamda
Bakanlık ve uygulayıcı kurumların destek ve katkıları alınır. b) TİD nin
korunması ve geliştirilmesi TDK nun yetkisi ve
güvencesi altındadır. c) TİD öğrenilmesi, öğretilmesi,
araştırılması, yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi gereken bir iletişim aracıdır. ç) TİD oluşturulmasında, alanında
bilgi ve deneyime sahip akademisyen ve
uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından araştırmalar yapılır. d) Bakanlık tarafından, işitme
özürlülerle dil ve konuşma bozukluğu olan bireylerin eğitim ve
iletişimlerinde kullanılmak üzere oluşturulan her türlü araç-gereç ve
yayınların temin edilmesi, hazırlanması ve dağıtılmasına yönelik çalışmalar
yapılır. e) Bakanlık, zorunlu eğitim
çağındaki işitme özürlü çocukların işaret dili ile ilgili eğitim araç ve gereçlerini ve yayınları
ücretsiz olarak temin eder. f) Gerekli hâllerde yurt dışında
işaret dili sistemi konusunda bilgi, deneyim ve araştırmaları olan
akademisyenlerle iş birliği yapılır. g) TDK, gerektiğinde, TİD dil
bilgisi kitabı ve sözlük hazırlanması ve yayımlanmasında, yurt dışında görev
yapan kişi ve kuruluşlarla iş birliği yapabilir. Kurulun
oluşturulması MADDE
7 – (1) TİD Bilim ve Onay Kurulu işaret dili ve dil bilimi konusunda yeterli bilgi ve
donanıma sahip; a) Akademisyenler arasından TDK nun belirleyeceği 2 asil 2 yedek olmak üzere 4 kişi, b) TDK dan 1 asil ve 1 yedek
olmak üzere 2 kişi, c) ÖZİ dan 1 asil ve 1 yedek
olmak üzere 2 kişi, ç) Bakanlıktan 1 asil ve 1 yedek
olmak üzere 2 kişi, d) Kurumdan 1 asil ve 1 yedek
olmak üzere 2 kişi, e) Federasyondan 2 asil 2 yedek
olmak üzere 4 kişiden, oluşur. Görevlendirme MADDE
8 – (1) Söz konusu kurumlar tarafından kurul üyeleri 2
yıllığına görevlendirilir. Gerekli hâllerde kurul üyelerinin görev süreleri
en fazla 2 dönem daha uzatılır. Yedek
üye belirlenmesi MADDE
9 – (1) Asil üyenin herhangi bir nedenle bulunamadığı
durumlarda yedek üye göreve çağrılır. (2) Asil üyenin herhangi bir
nedenle görev süresi dolmadan üyelikten ayrılması durumunda kalan süreyi
yedek üye tamamlar. Kurulun
görev ve yetkileri MADDE
10 – (1) Kurulun görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir; a) TİD ile ilgili araştırma ve
geliştirme çalışmaları ile diğer bilgilerin elektronik ortamda yayınlanması
için gerekli izni verir. b) TİD konusunda gerçek kişiler
ile özel hukuk ve kamu hukuku tüzel
kişileri tarafından yayınlanacak yazılı ve görsel eğitim araç ve gereçleri
ile konuyla ilgili hazırlanacak her türlü programın esaslarını belirler. Bu
konuda oluşturulacak programlar için Bakanlıkla işbirliği yapar. c) Kurul kararlarını en fazla 3
ay içinde sonuca bağlar. ç) Kurulca sınavların içerik, uygulama ve değerlendirmesi için ihtiyaç
duyulması hâlinde TDK, işaret dilini ana dili gibi kullanan ve dil
hakkında teorik bilgiye sahip 3 kişiyi görevlendirir. Kurulun
çalışma usul ve esasları MADDE
11 – (1) Kurulun çalışma şekli aşağıda belirtilmiştir; a) Kurul Başkanı TDK nun temsilcisidir. b) Kurul TDK da 3 ayda bir
toplanır. c) Kurul, olağan üstü durumlarda
Başkanın çağrısı ile süre gözetmeksizin toplanır. ç) Kurulun toplanması için salt
çoğunluk şarttır. Kararlar oy çokluğu ile alınır. Eşitlik durumunda başkanın
kullandığı oy yönünde oy çoğunluğu sağlanmış olur. d) Kurulun sekreterya
hizmetleri ilgili kurumların desteği ile TDK tarafından yürütülür. e) Toplantı yeri, tarihi ve
gündemi üyelere 15 gün öncesinden bildirilir. f) Toplantının gündemi Başkan
tarafından belirlenir. g) Kurulun aldığı kararlar
uygulamada esastır. ğ) Kurul, toplantılarda
gerektiğinde işaret dili tercümanı bulundurmakla sorumludur. h) Gerekçe bildirmeden üst üste 3
toplantıya katılmayan üyenin üyeliği düşer. ı) Kurul kararları, tutanağa
yazılır ve toplantıya katılan üyelerce imzalanır. Kararı imzalamadan
toplantıyı terk eden üye o toplantıya katılmamış kabul edilir. Karara muhalif
olanlar, şerh koymak suretiyle kararları imza ederler. Muhalif görüş
gerekçesinin, karar altında veya ekinde belirtilmesi zorunludur. i) Toplantıya katılan Kurul
üyelerine, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanununa göre kurumlarınca
harcırahları ödenir. (2) TİD sisteminin geliştirilmesi
ve yaygınlaştırılmasına yönelik hazırlanan ve yapılmasına Kurulca karar
verilen her türlü projenin mali kaynağı Yönetmeliğin yürütülmesinden sorumlu
kurumlarca iş birliği hâlinde araştırılarak temin edilir. Türk
işaret dili öğreticilerinin yetiştirilmesine yönelik usul ve esaslar MADDE
12 – (1) Türk işaret dili öğreticisi yetiştirilmesine
yönelik esaslar aşağıda belirtilmiştir; a) TİD öğreticisi yetiştirmek
üzere kurs açma izni Bakanlık tarafından verilir. Kursların açılış, çalışma
ve denetleme usul ve esasları Bakanlıkça belirlenir. b) TİD öğreticisi yeterlilik
sınavları Bakanlık tarafından yapılır. Başarı gösterenlere Kurul onaylı
yeterlilik sertifikaları verilir. Sertifikanın geçerlilik süresi 5 yıldır.
Süre sonunda Bakanlık tarafından öğreticilerin yeterliliği değerlendirilerek
başarılı olanların sertifikaları yenilenir. c) TİD gramer yapısı
incelenmesini ve analiz çalışmalarının sonuçlanmasını takiben TİD öğreticisi
olacak kişilerde en az ön lisans veya lisans mezunu olma şartı aranır. Analiz
çalışmaları süresince lise mezunları arasından yeterlilik sertifikası
alanlar, işaret dili öğreticisi olarak görevlendirilir. ç) TİD konusunda topluma yönelik
eğitim, öğretim ve bilgilendirme çalışmaları TDK, ÖZİ, Bakanlık, Kurum ve
Federasyon tarafından düzenlenir. d) TİD öğreticileri özel öğretim
kurumlarında ve Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak
açılan kurslarda görevlendirilebilir. Türk
işaret dili tercümanı yetiştirilmesine yönelik usul ve esaslar MADDE
13 – (1) Türk işaret dili tercümanı yetiştirilmesine
yönelik esaslar aşağıda belirtilmiştir; a) Türk işaret dili tercümanı
yetiştirmek üzere kurs açma izni Bakanlık tarafından verilir. Kursların
açılış, çalışma ve denetleme usul ve esasları Bakanlıkça belirlenir. b) Türk işaret dili tercümanları
Bakanlık ve kurs açma izni verilen gerçek kişiler ile özel hukuk ve kamu hukuku tüzel kişileri
tarafından Bakanlıkça hazırlanan bir
eğitim programı çerçevesinde yetiştirilir. c) Resmi kurum ve kuruluşlar
işaret dili tercümanlarının yetiştirilmesi konusunda Bakanlık ile işbirliği
yapar. ç) Türk işaret dili tercümanlığı
yeterlilik sınavları Bakanlık tarafından yapılır. Başarı gösterenlere Kurul
onaylı yeterlilik sertifikaları verilir. Sertifikanın geçerlilik süresi 2
yıldır. Süre sonunda Bakanlık tarafından tercümanların yeterliliği
değerlendirilerek başarılı olanların sertifikaları Kurul onayı ile yenilenir. d) TİD tercümanlığının eğitim,
sağlık, hukuk, sanat, spor alanlarında geliştirilmesi öngörülür. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli Hükümler Uygulama
izni MADDE
14 – (1) Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren,
Yönetmeliğin kapsamındaki uygulamalar Bakanlığın iznine tabidir ve Bakanlığın
bu konudaki eğitim ve öğretimi dışındaki uygulamalar geçersizdir. Mevcut işaret dili öğreticileri ve
tercümanları GEÇİCİ
MADDE 1 – (1) TİD gramer yapısı incelenmesi ve analiz
çalışmaları sonuçlandırılana kadar, Kurul tarafından yapılacak değerlendirme
sonucu sertifika alabilecek lise mezunu mevcut işaret dili öğreticilerine, bu
Yönetmelikte aranan şartlara bakılmaksızın işaret dili sertifikası verilir. (2)Yeminli tercüman olarak
çalışan kişilerin 1 yıl içerisinde sertifika almaları gerekir. Bu süre
sonunda sertifikası olmayanlar yeminli tercümanlık yapamaz. Yürürlük MADDE
15 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme
MADDE
16 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Özürlüler İdaresi
Başkanlığının bağlı olduğu Bakan, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumunun bağlı olduğu Bakan, Milli Eğitim Bakanı ve Türk Dil Kurumu Başkanı
birlikte yürütür. |