Tarım
ve Köyişleri Bakanlığından: TÜRK GIDA KODEKSİ RENKLENDİRİCİLER VE TATLANDIRICILAR DIŞINDAKİ GIDA KATKI MADDELERİ TEBLİĞİ (TEBLİĞNO: 2008/22) Amaç MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı; renklendiriciler ve
tatlandırıcılar dışındaki gıda katkı maddelerinin gıdalarda kullanımı ile
ilgili kriterleri, kullanımına izin verilen en yüksek miktarları ve bu katkı
maddelerinin etiketlenmeleri ile ilgili kuralları belirlemektir. Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, gıdalarda kullanımına izin verilen
renklendiriciler ve tatlandırıcılar dışındaki gıda katkı maddelerini kapsar.
Eklerde yer alanların dışındaki enzimleri kapsamaz. Hukuki dayanak MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ, 16/11/1997 tarihli ve 23172 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğine göre
hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Tebliğde geçen; a)
Belirlenmemiş miktar/Quantum satis/QS: Herhangi bir en yüksek düzeyin
belirtilmediği, ancak istenilen etkinin sağlanabildiği en küçük miktarı, b)
E kodu: Her bir gıda katkı maddesi için Avrupa Birliği tarafından onaylanarak
belirlenen kod numaralarını, c)
Gıda katkı maddesi: Tek başına gıda olarak tüketilmeyen veya gıdanın
karakteristik bileşeni olarak kullanılmayan, tek başına besleyici değeri olan
veya olmayan, teknolojik bir amaç doğrultusunda üretim, işleme, hazırlama,
ambalajlama, taşıma veya depolama aşamalarında gıdaya ilave edilmesi sonucu
kendisi ya da yan ürünleri, doğrudan ya da dolaylı olarak o gıdanın bileşeni
olan maddeleri, ç)
İşlenmemiş gıda maddeleri: Bölünmüş, parçalanmış, kemiğinden ayrılmış,
soyulmuş, temizlenmiş, ayıklanmış, öğütülmüş, kesilmiş, kıyılmış, inceltilmiş,
dondurulmuş, derin dondurulmuş, soğutulmuş, paketlenmiş olsun veya olmasın;
gıdaların doğal yapılarında değişikliğe neden olacak herhangi bir işlem
uygulanmamış gıdaları, ifade
eder. (2)
Bu Tebliğ kapsamında yer alan gıda katkı maddelerinin fonksiyonlarının
tanımları ise aşağıdaki şekildedir: a)
Ambalajlama gazları: Gıda maddesi kaba yerleştirilmeden önce,
yerleştirilirken veya yerleştirildikten sonra kap içine verilen hava
dışındaki gazları, b) Antioksidanlar:
Yağların acılaşması ve renk değişikliği gibi oksidasyonun neden olduğu
bozulmaları önleyerek, gıdaların raf ömürlerinin uzatılmasını sağlayan
maddeleri, c)
Aroma arttırıcılar: Gıdanın mevcut tat ve/veya kokusunu artıran maddeleri, ç)
Asitler: Asitliği arttıran ve/veya gıdada ekşi bir tat oluşumunu sağlayan
maddeleri, d)
Asitlik düzenleyiciler: Gıdaların asitlik veya alkaliliğini değiştiren veya
kontrol eden maddeleri, e)
Emülgatörler: Bir gıda maddesinde, yağ ve su gibi birbiri ile karışmayan iki
veya daha fazla fazın homojen bir karışım oluşturmasını veya oluşan homojen
karışımın sürekliliğini sağlayan maddeleri, f)
Emülsifiye edici tuzlar: Peynirde bulunan proteinleri dispers hale getirerek
yağ ve diğer bileşenlerin homojen dağılımını sağlayan maddeleri, g)
Hacim arttırıcılar: Gıdaların mevcut enerji değerini önemli oranda
artırmadan, gıdaların hacmini artıran maddeleri, ğ)
İtici gazlar: Gıdanın bulunduğu kaptan dışarı çıkmasını sağlayan hava
dışındaki gazları, h)
Jelleştiriciler: Jel oluşumu ile gıdada farklı bir yapı oluşturan maddeleri, ı)
Kabartıcılar: Gaz oluşturarak hamurun/yumurtalı soslu hamurun hacmini artıran
madde veya madde karışımlarını, i)
Kıvam arttırıcılar: Gıdanın kıvamını arttıran maddeleri, j)
Koruyucular: Gıdaların mikroorganizmalarla bozulmalarını önleyerek raf
ömürlerinin uzatılmasını sağlayan maddeleri, k)
Köpük oluşturucular: Sıvı veya katı gıdalarda gaz fazın homojen dağılımını
sağlayan maddeleri, l)
Köpüklenmeyi önleyiciler: Köpüklenmeyi azaltan veya önleyen maddeleri, m)
Metal bağlayıcılar: Metalik iyonlarla kimyasal kompleks oluşturan maddeleri, n)
Modifiye nişastalar: Fiziksel veya enzimatik uygulamaya, asit veya alkali ile
inceltmeye veya ağartmaya tabi tutulmuş olsun veya olmasın, yenilebilir
nişastaların bir veya daha fazla kimyasal işleme tabi tutulması ile elde
edilen maddeleri, o)
Nem vericiler: Gıda maddelerinin düşük nemli ortamdan etkilenip kurumasını
önleyen veya toz gıdaların sıvı ortamlarda çözünmesini kolaylaştıran
maddeleri, ö)
Parlatıcılar: Yağlayıcılar da dahil gıdaların dış yüzeyine uygulandığında
parlak bir görünüm veren veya koruyucu bir tabaka sağlayan maddeleri, p)
Sertleştiriciler: Meyve ve sebzelerin yapısını koruyan ya da dokularını sert
veya gevrek hale getiren veya mevcut jelleştiriciler ile reaksiyona girerek
jel oluşumunu sağlayan veya güçlendiren maddeleri, r)
Stabilizörler: Gıdaların fiziko-kimyasal durumlarını korumalarını sağlayan,
gıdada bulunan iki veya daha fazla birbiri ile karışmayan fazın homojen
dağılımının sürekliliğini sağlayan, gıdaların var olan renklerini koruyan
veya kuvvetlendiren, proteinler arası çapraz bağ oluşturarak gıda
parçacıklarının bağlanmasını sağlayan, gıdaların bağlanma kapasitelerini
artıran maddeleri, s)
Taşıyıcılar: Taşıyıcı çözücüler dahil olmak üzere, gıda katkı maddelerini ve
aromaları çözmek, seyreltmek veya bunların dağılımını sağlamak için
kullanılan ya da herhangi bir teknolojik etki göstermeden gıda katkı
maddeleri ve aromaları fiziksel yollarla modifiye ederek, bu maddelerin teknolojik
fonksiyonlarını değiştirmeden, uygulama ve kullanımını kolaylaştıran
maddeleri, ş)
Topaklanmayı önleyiciler: Gıda parçacıklarının birbirine yapışma eğilimini
azaltan veya önleyen maddeleri, t)
Un işlem maddeleri: Hamurun işlenme ve pişirilme kalitesini geliştirmek amacı
ile una veya hamura ilave edilen, emülgatörler dışındaki maddeleri, ifade
eder. Gıda katkı maddelerinin kullanımı MADDE 5 – (1) Gıdalarda katkı maddelerinin kullanımı aşağıdaki
esaslara uygun olmalıdır. a)
Aşağıda grupta anılan maddeler gıda katkı maddesi olarak değerlendirilmez. 1)
İşlem yardımcıları 2)
Bitki ve bitkisel ürünleri koruma maddeleri 3)
Aromalar 4)
Gıda maddelerine beslenme öğesi olarak katılan mineral vitamin, iz elementler
ve benzeri ürünler b) Aşağıdaki
maddeler gıda katkı maddesi olarak değerlendirilmez. 1)
Pektin içeren maddeler ve kurutulmuş elma posası veya turunçgillerin
kabuğundan veya her ikisinin karışımından, seyreltik asit muamelesini takiben
sodyum ve potasyum tuzları ile kısmi nötralizasyon sonucu elde edilen türev
maddeler (sıvı pektin), 2)
Sakız mayaları, 3)
Beyaz veya sarı dekstrin, kavrulmuş veya dekstrine edilmiş nişasta, asit veya
alkali uygulaması ile modifiye edilmiş nişasta, ağartılmış nişasta, fiziksel
olarak modifiye edilmiş nişasta ve amilolitik enzim uygulamasına tabi
tutulmuş nişasta, 4)
Amonyum klorür, 5)
Kan plazması, yenilebilir jelatin, protein hidrolizatları ve bunların
tuzları, süt proteini ve gluten, 6)
Glutamik asit, glisin, sistein, sistin ve bunların tuzları dışındaki
aminoasitler ve bunların tuzları ve katkı fonksiyonuna sahip olmayanları, 7)
Kazeinatlar ve kazein, 8)
İnülin, c)
Bu Tebliğin 4 üncü maddesinde tanımlanan fonksiyonlar için sadece EK-1, EK-3,
EK-4 ve EK-5’de yer alan gıda katkı maddeleri kullanılır. ç)
EK-2’de yer alan gıdalar hariç olmak üzere, gıda maddelerinde bu Tebliğin 4
üncü maddesinde belirtilen fonksiyonları yerine getirmek için EK-1’de yer
alan gıda katkı maddeleri, "QS" kuralına uygun olarak
kullanılabilir. d)
İsmen anılmadıkça bu maddenin (ç) bendinde yer alan hüküm; 1)
Aşağıdaki gıda maddelerine; -İşlenmemiş
gıda maddeleri, -Bal, -Bitkisel
veya hayvansal kaynaklı emülsifiye edilmemiş katı ve sıvı yağlar, -Tereyağı, -UHT
dahil pastörize ve sterilize tam yağlı, yağlı, yarım yağlı ve yağsız sade süt
ile krema ve kaymak, -Aromalandırılmamış,
fermantasyonu durdurulmamış süt ürünleri, -Aromalandırılmışları
hariç kahve ve kahve ekstraktı, çözünebilir kahve ekstraktı veya çözünebilir
kahve, -Aromalandırılmamış
yaprak çay, -Şeker, -Glutensiz,
gluteni azaltılmış ve diğer düşük proteinli diyetler için uygun olan
makarnalar hariç olmak üzere kuru makarna, -Sterilize
yayıkaltı hariç olmak üzere aromalandırılmamış doğal yayıkaltına, 2) EK-6’da
yer alan hükümlere tabi olan 28/8/1998 tarihli ve 23447 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan TGK – Bebek
Mamaları-Bebek Formülleri Tebliği, 16/8/2000 tarihli ve 24142 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan TGK – Devam Mamaları-Devam Formülleri Tebliği, 1/11/2007
tarihli ve 26687 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan TGK – Bebek ve Küçük Çocuk
Ek Gıdaları Tebliği ve 24/12/2001 tarihli ve 24620 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan TGK – Özel Tıbbi Amaçlı Diyet Gıdalar Tebliği kapsamında
tanımlanan gıda maddelerine, 3)
Sadece EK-2’deki gıda katkı maddelerini içerebilen gıda maddelerine ve EK-3
ve EK-4’de kullanım koşulları belirtilen gıda katkı maddelerine, uygulanmaz. e)
EK-3 ve EK-4’de yer alan katkı maddeleri sadece bu eklerde yer alan gıda
maddelerinde ve belirtilen koşullarda kullanılır. f)
Gıda katkı maddelerinde, taşıyıcılar ve taşıyıcı çözücüleri olarak sadece
EK-5’de yer alan katkı maddeleri, bu ekte belirtilen koşullar altında
kullanılır. g)
Bu Tebliğ hükümleri, 22/4/2002 tarihli ve 24734 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan TGK – Özel Beslenme Amaçlı Gıdalar Tebliği kapsamında yer alan
gıdalara da uygulanır. ğ)
Bu Tebliğde yer alan katkı maddelerine ilişkin maksimum limitler, farklı bir
şekilde belirtilmedikçe tüketime hazır gıdalar için geçerlidir. h)
Eklerde kullanım miktarı quantum satis/QS olarak belirlenen katkı maddeleri,
iyi üretim uygulamaları/GMP ile uyumlu olmalı, kullanım amacı için gerekli
miktardan fazla kullanılmamalı ve tüketici yanıltılmamalıdır. ı)
Bir gıda katkı maddesinin kullanımına; 1)
Bu Tebliğin 5 inci maddesinin (d) bendinde belirtilen gıda maddeleri dışında,
bileşik gıda maddesinin bileşenlerinin birinde kullanımına izin verilmiş ise, 2)
Bu Tebliğ kapsamında katkı maddesi kullanımına izin verilen aromaların ilave
edildiği gıda maddelerinde aroma ile taşınan katkı maddesinin kullanıldığı
gıda maddesinde teknolojik olarak herhangi bir fonksiyona sahip olmadığı
durumlarda, 3)
Bu Tebliğ hükümlerine uyumlu bir bileşik gıda olması koşuluyla sadece bileşik
gıda hazırlanmasında kullanılacaksa, izin
verilir. i)
Bu maddenin (ı) bendinde yer alan hükümler aksi belirtilmedikçe bebek
mamaları-bebek formülleri, devam mamaları-devam formülleri ve bebek ve küçük
çocuk ek gıdalarına uygulanmaz. j)
Aromalardaki gıda katkı maddelerinin miktarı, aromaların güvenliğini ve
kalitesini korumak ve depolanmasını kolaylaştırmak için gerekli olan en az
miktarda olmalıdır. Bunun yanı sıra aromalarda gıda katkı maddesi kullanımı,
tüketiciyi yanıltmamalı ve tüketicinin sağlığını olumsuz yönde etkilememelidir.
Katkı maddesi içeren aromaların ilave edildiği gıdalarda, katkı maddesinin o
gıda maddesine teknolojik olarak bir etkisi var ise, söz konusu katkı maddesi
gıda maddesinde kullanılacak gibi değerlendirilir. k)
Bu Tebliğ hükümleri, eklerde yer alan ve aynı zamanda tatlandırıcı veya
renklendirici fonksiyonu olan katkı maddelerine de uygulanır. l)
Poliol veya şeker alkolü ve/veya aspartam ve/veya aspartam-asesülfam tuzu
içeren gıda maddelerinin etiketinde şu uyarılar yer almalıdır. 1)
Polioller: aşırı tüketimi laksatif etkiye neden olabilir. 2)
Aspartam: fenilalanin içerir. 3)
Aspartam-asesülfam tuzu: fenilalanin içerir. Katkı maddelerinin etiketlenmesi MADDE 6 – (1) Bu Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerin
ambalajlanması, etiketlenmesi ve işaretlenmesinde Türk Gıda Kodeksi
Yönetmeliğinin Ambalajlama ve Etiketleme - İşaretleme Bölümü ile 25/8/2002
tarihli ve 24857 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi – Gıda
Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları
Tebliğinde yer alan hükümlere uygun olmalıdır. Buna ilave olarak gıda katkı
maddesi veya bileşimlerinin ambalaj ve/veya etiketi üzerinde; a)
Üretici veya ambalajlayıcı veya satıcı firmanın adı veya ticari adı ve işyeri
adresi, b)
Katkı maddesinin adı ve E kodu, c)
Madde karışım halinde ise, her bir katkı maddesinin adı, E kodu ve ağırlıkça
azalan sırası, ç)
Katkı maddesine; seyreltilmesini, çözünmesini, standartlaştırılmasını,
satışını veya depolanmasını kolaylaştırmak amacı ile değişik maddeler veya
gıda bileşenleri katıldı ise, kullanılan maddenin adı, kullanım amacı ve her
bir bileşenin ağırlıkça azalan sırası, d)
"Gıdada kullanım içindir" ifadesi veya gıdada kullanılacağını
belirtir farklı bir ifade, e)
Gerekli ise özel depolama ve kullanım şartları, f) Kullanım
talimatı, g)
Parti veya seri numarası, ğ)
Net miktarı, h)
Gıdada kullanım miktarı sınırlı olan bileşenlerin ağırlıkça % leri, ı)
Gıda katkı maddesi hayvansal kaynaklardan elde edilmiş ise, elde edildiği
hayvanın cinsi, i)
Üretim tarihi, j)
Son tüketim tarihi, ile
ilgili bilgiler okunaklı ve silinmez biçimde bulunmalıdır. Tescil ve denetim MADDE 7 – (1) Bu Tebliğde yer alan ürünleri üreten ve satan
işyerleri, tescil ve izin, ithalat, kontrol ve denetim sırasında bu Tebliğ
hükümlerine uymak zorundadır. Bu hükümlerin uygulanması ile ilgili denetim ve
hükümlere uymayan işyerleri hakkında gerekli işlemler 27/5/2004 tarihli ve
5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde
Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanuna göre Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı tarafından yapılır. Avrupa Birliğine uyum MADDE 8 – (1) Bu Tebliğ, Renklendiriciler ve Tatlandırıcılar
Dışındaki Gıda Katkı Maddelerine ilişkin
20 Şubat 1995 tarih ve 95/2/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey
Direktifi dikkate alınarak Avrupa Birliğine uyum çerçevesinde hazırlanmıştır. Yürürlükten kaldırılan mevzuat MADDE 9 – (1) Bu Tebliğ ile; 22/12/2003 tarihli ve 25324
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Renklendiriciler ve
Tatlandırıcılar Dışındaki Gıda Katkı Maddeleri Tebliği ve 5/3/2002 tarihli ve
24686 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Turunçgil
Meyvelerinde Yüzeyde Kullanılan Koruyucu Maddeler ve Bu Koruyucuların
Kalitatif ve Kantitatif Analiz Metodları Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır. Uyum zorunluluğu GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Halen faaliyet gösteren ve bu Tebliğ kapsamında
yer alan ürünleri üreten ve satan işyerleri bir yıl içinde bu Tebliğ
hükümlerine uymak zorundadır. Yürürlük MADDE 10 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 11 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Tarım ve Köyişleri Bakanı
yürütür. Ekleri İçin Tıklayınız |
||||||