Anayasa
Mahkemesi Başkanlığından: Esas Sayısı :
2007/91 Karar Sayısı :
2009/25 Karar Günü :
19.2.2009 İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Doğubayazıt Ağır Ceza
Mahkemesi İTİRAZIN KONUSU : 26.9.2004 günlü, 5237
sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesinin, Anayasa’nın 2., 12., 17. ve 19.
maddelerine aykırılığı savıyla iptali istemidir. I- OLAY Haksız tahrik altında kasten adam
öldürmek suçundan sanıklar hakkında açılan davada, itiraz konusu kuralın Anayasa’ya
aykırı olduğu kanısına varan Mahkeme iptali için başvurmuştur. II- İTİRAZIN GEREKÇESİ İtiraz yoluna başvuran mahkeme, başvuru
kararında şu gerekçelere yer vermiştir: “Cezanın caydırıcılığı ve suçlunun topluma uyum
sağlayabilmesi, ceza politikasının temel ilkelerinden birini oluşturmaktadır.
Bu politikaya etken olacak kriterler ise toplumun suça verdiği önem ve suçun
ağırlığı ile yakından ilgilidir. Suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin
ağırlığı ile orantılı olarak ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunmalıdır. Ceza
ve güvenlik tedbirlerinin işlenen suçun ağırlığı ile orantılı olmadığı
durumlarda kişi hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği, kamu düzeninin
bozulduğu, toplum barışının ortadan kalktığı ve herkesin kendi hakkını
kendisinin aldığı ortamlar doğurur ve devletin anayasal görevi de bu tür
olumsuzluklara sebebiyet verecek faktörleri ortadan kaldırmaktır. Devletin bu
yöndeki görevleri Anayasa’nın 2. maddesinde sayılan hukuk devleti olmasının
gereğidir. Bütün bu ilkeler ceza kanununun temel amacı olup dayanağını
Anayasadan almaktadır. Yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme
Anayasa’nın 17. maddesinde teminat altına alınmıştır. Yine Avrupa insan
hakları sözleşmesinin 2. maddesinde herkesin hayat hakkı yasanın koruması
altındadır. Bu bağlamda devlet caydırıcı etkiye sahip etkili ceza hükümlerine
yer vermek zorundadır. 5237 sayılı kanunda adam öldürme suçları ile ilgili
81. maddede öngörülen müebbet hapis cezasından, yine aynı kanunun 29. maddesinde
düzenlenen tahrik sebebiyle yapılan indirimler fahiş olduğu, 29. maddede
düzenlenen indirim oranlarının, gerek kanunun bütünlüğü içinde verilen
cezanın caydırıcılığı, gerekse yasa koyucunun amacı ile uyuşmadığı
dolayısıyla Anayasanın 2 ve 17. maddelerine doğrudan aykırı olduğu
kanaatindeyiz.(…)Tahrikin çok hafif kaldığı durumlarda dahi ceza müebbet
hapis cezasından 18 yıla düşmektedir. Oysa tahrik olmayan durumlarda ceza
müebbet hapis cezasında kalmaktadır. İnfaz yasası açısından müebbet hapis
cezasında şartlı tahliye için geçmesi gereken süre 24 yıl iken hafif tahrik
durumunda 18 yıl ceza verildiği takdirde şartlı tahliye 12 yılda
tamamlanmaktadır ki hafif bir tahrikin cezalarda bu kadar fahiş derecede
indirim meydana getirmesi hakkaniyete uygun değildir. (…). 5237 sayılı
Kanunu’nun tahrik hükümlerini düzenleyen 29. maddesinin Anayasa’nın başlangıç
hükümlerinden ikinci maddesine (hukuk devleti) “herkes kişiliğine bağlı,
dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir”
hükmünü içeren 12/1. maddesine, “herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını
koruma ve geliştirme hakkına sahiptir” hükmünü içeren 17/1. maddesine,
“herkes kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir” hükmünü içeren 19/1.
maddesine aykırı olduğu fikriyle açıklanan sebeplerden dolayı, iptali istenen
maddenin bir yasa hükmü olarak Anayasa’nın ruhuna da aykırı olduğu kanaatine
varılmıştır.” III- YASA METİNLERİ A- İtiraz Konusu Yasa Kuralı 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun iptali
istenen 29. maddesi şöyledir: “Haksız
bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç
işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan
yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar
hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte
üçüne kadarı indirilir.” B- Dayanılan Anayasa Kuralları Başvuru
kararında, Anayasa’nın 2., 12., 17. ve 19. maddelerine dayanılmıştır. IV-
İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi gereğince Haşim KILIÇ, Sacit
ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM,
A.Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Osman
Alifeyyaz PAKSÜT’ün katılımlarıyla 2.10.2007 günü yapılan ilk inceleme
toplantısında dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir. V- ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor,
itiraz konusu kural, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile
diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp
düşünüldü:Başvuran mahkeme, suç işleyen kişi hakkında, işlenen fiilin
ağırlığı ile orantılı olarak ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunması
gerektiğini, ceza ve güvenlik tedbirlerinin işlenen suçun ağırlığı ile
orantılı olmadığı durumlarda, kişi hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini,
kasten adam öldürme suçlarında verilen müebbet hapis cezalarının haksız
tahrik nedeniyle 18 yıl hapis cezasına indirilmesinin kamu düzenini bozduğunu
ve toplum barışını ortadan kaldırdığını, bu gibi olumsuzlukları ortadan
kaldırmanın devletin görevi olduğunu belirterek itiraz konusu kuralın
Anayasa’ya aykırılığını ileri sürmüştür. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun itiraz konusu 29.
maddesiyle yasakoyucu, suçtan zarar gören kişinin haksız eylemini, failin
ceza sorumluluğunu azaltan bir neden kabul ederek haksız fiilin meydana
getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye
verilecek cezadan belirlenen oranda indirim yapılmasını öngörmüştür. Anayasa’nın 2. maddesinde
belirtilen hukuk devleti, her eylem ve işlemi hukuka uygun, insan haklarına
dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adaletli bir
hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa’ya aykırı durum ve
tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan devlettir. Temel hak ve hürriyetlerin niteliğini belirleyen
Anayasa’nın 12. maddesiyle herkese, kişiliğine bağlı dokunulmaz, devredilmez,
vazgeçilmez temel hak ve hürriyetler tanınmıştır. Anayasa’nın “Kişinin
dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı” başlıklı 17. maddesinde, “Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını
koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı
haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel
ve tıbbi deneylere tâbi tutulamaz. Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse
insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tâbi tutulamaz”
denilmektedir. Anayasa’nın 19. maddesinin birinci fıkrasında ise
herkesin kişi hürriyeti ve güvenliğine sahip olduğu belirtilmiştir. Kişi
hürriyeti ve güvenliğine sahip olmanın, bireylerin vücut ve hareket
özgürlüğüne sahip oldukları anlamı taşıdığı ve kimsenin kanunlarda gösterilen
durum ve koşullar dışında bu hareket özgürlüğünden yoksun bırakılamayacakları
güvence altına alınmıştır. Temel hak ve özgürlük kavramı içersinde öncelikle
kişinin yaşam hakkının bulunduğunun kabulü zorunludur. Yasakoyucu bu ilkeye
uygun olarak Türk Ceza Kanunu’nun 81. maddesinde herhangi bir ayrım gözetmeksizin
kasten adam öldürme suçunun cezasını müebbet hapis cezası olarak belirlemiş
ve yaşam hakkının her birey için dokunulmaz olduğunu vurgulamıştır. Ancak,
Yasa’nın 29. maddesinde, ölenin yapmış olduğu haksız hareketi de failin ceza
sorumluluğunu azaltan bir neden kabul ederek cezadan indirim nedeni
saymıştır. Ceza hukuku alanında yapılacak yasal düzenlemelerde
yasakoyucunun suç ve cezalara ilişkin uyması zorunlu temel ilkeler Anayasada
belirtilmiştir. Bu ilkelere aykırı olmamak koşulu ile suçlar ve cezalar
hakkında gerekli gördüğü önlemleri almak yasakoyucunun yetkisi içinde
kalmaktadır. Anayasa’da, suç ve cezaya ilişkin olarak belirlediği bu ilkeler
dışında kalan, özellikle, ne tür eylemlerin suç sayılacağı, suç sayılan
eylemlere ne kadar ve ne tür ceza verileceği, ceza sorumluluğunu kaldıran
veya azaltan nedenler ile cezalardan yapılacak indirim veya artırım oranları
gibi konularda bir kural konulmamış, bunların saptanması yasakoyucuya
bırakılmıştır. Yasa’nın genel
gerekçesinde de ifade edildiği gibi, toplum savunmasını hiç bir suretle
tehlikeye sokmaksızın
insancıl yaklaşımı vurgulamak ve suçlunun toplumla barışık hale getirilmesini
cezanın temel amacı olarak göz önünde bulundurmak ilkesini tercih eden
yasakoyucu, bu ilkenin gereği olarak, suçlunun
yeniden sosyalleşmesini ve uygun bir iyileştirmeye tabi tutularak toplumla yeniden
bütünleşmesini sağlamak için itiraz konusu kuralda, haksız tahriki ceza sorumluluğunu azaltan bir neden olarak
kabul etmiş ve haksız tahrik altında suç işleyenlerin cezasından, maruz
kaldıkları tahrikin derecesine göre belli indirimler öngörmüştür. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 2., 12., 17.
ve 19. maddelerine aykırı değildir. İptal isteminin reddi gerekir. VI- SONUÇ 26.9.2004 günlü, 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’nun 29. maddesinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, 19.2.2009 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||