|
Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:
Esas Sayısı : 2008/30 (Siyasî Parti Malî Denetimi)
Karar Sayısı : 2010/31
Karar Günü : 13.5.2010
I- MALİ DENETİMİN
KONUSU
Milliyetçi Hareket Partisi’nin 2007 yılı kesinhesabının incelenmesidir.
II- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 16. maddesi
uyarınca, Haşim KILIÇ, Sacit ADALI, Fulya
KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, A.Necmi ÖZLER, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK, Serruh KALELİ ve Zehra Ayla PERKTAŞ’ın
katılımıyla 16.7.2009 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında;
Milliyetçi Hareket Partisi’nin 2007 yılı kesinhesabının ilk incelemesi sonucunda;
“Dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine oybirliğiyle” karar verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
Parti’nin Anayasa Mahkemesi’ne verdiği 2007 yılı kesinhesap çizelgeleri ile dayanağını oluşturan defter
ve belgeler üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını içeren esas inceleme
raporu, Anayasa ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama
Usulleri Hakkında Kanun ile 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu’nun ilgili
kuralları, bunların gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Denetimin maddi öğelerini oluşturan defter ve
belgelerde Milliyetçi Hareket Partisi’nin 2007 yılı gelirleri toplamının
47.972.161,19 YTL ve giderleri toplamının 43.439.162,84 YTL olduğu,
5.133.436,54 YTL’nin nakit mevcudu olarak 2008
yılına devrettiği ve gelirleri ve giderleri arasındaki 600.438,19 YTL
farkın ise gider fazlası olarak 2008 yılına devrettiği görülmüştür. Bu gider farkının nedenini, 2820 sayılı Kanun’un
67. maddesi hükümlerine uygun olarak kredili satın alınan mallar için satıcılara
olan borçlar oluşturmaktadır.
A- Gelirlerin İncelenmesi
1- Genel Merkez Gelirleri
Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi’nin 2007
yılı gelirleri toplamı 37.539.063,79 YTL olarak gösterilmiştir.
Bunun 34.434.023 YTL’si
Hazine yardımı, 337.538,78 YTL’si bir önceki
yıldan devreden nakit para, 1.480.394,86 YTL’si
banka gelirleri, 126.500.- YTL’si demirbaş satış
gelirleri, 6.300.- YTL’si milletvekili aidat
geliri ve 1.154.307,15 YTL’si milletvekili aday
aidat gelirlerinden oluşmaktadır.
Genel Merkezin defter kayıtları ve gelir belgeleri
üzerinde yapılan incelemede, gelirlerinin 2820 sayılı Yasa’ya uygun olarak
sağlandığı sonucuna varılmıştır.
2- İl
Örgütleri Gelirleri
Milliyetçi Hareket Partisi’nin 81 il örgütünün 2007
yılı gelirleri toplamı 10.433.097,40 YTL olarak gösterilmiştir.
Bunun
807.399,71 YTL’si aidat gelirleri, 510.- YTL’si satış gelirleri, 9.475.299,25 YTL’si bağış gelirleri, 54.947,65 YTL’si
eğlence ve şölen gelirleri 2.996,55 YTL’si faiz
gelirleri, 5.520.- YTL’si diğer gelirler ve
86.424,24 YTL’si ise 2006 yılından devreden nakit
mevcudundan oluşmaktadır.
Milliyetçi Hareket Partisi’nin 81 il örgütünün 2007
yılı kesinhesap çizelgelerinin gelir bölümü
üzerinde yapılan incelemede, gelirlerin 2820 sayılı Yasa’ya uygun olduğu
görülmektedir.
B- Giderlerin
İncelenmesi
1- Genel Merkez Giderleri
Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi’nin 2007
yılı giderleri toplamı 33.167.769,58 YTL olarak gösterilmiştir.
Bunun
1.954.832,63 YTL’si personel giderleri,
3.464.497,15 YTL’si genel giderler, 1.217.190,78 YTL’si demirbaş alım giderleri, 22.672.414,17 YTL’si seçim giderleri, 798.297,78 YTL’si
2006 yılından devredip ödenen borçlar, 164.921,98 YTL’si
seyahat giderleri, 1.887.772,43 YTL’si bayrak,
rozet, afiş, yayın vb. giderler ve 1.007.842,66 YTL’si
ise şölen ve eğlence giderlerinden oluşmaktadır.
Gelir ve gider arasındaki 600.438,19 YTL fark,
gider fazlası olarak 2008 yılına devretmiştir. Bu gider farkının nedenini,
2820 sayılı Kanun’un 67. maddesi hükümlerine uygun olarak kredi karşılığı
satın alınan mallar için satıcılara olan borçlar oluşturmaktadır. Parti
Genel Merkezi’nin 2008 yılına devreden nakit mevcudu ise 4.971.732,40 YTL’dir.
Milliyetçi Hareket Partisi Genel Merkezi’nin 2007
yılı defter kayıtları ve gider belgeleri üzerinde yapılan incelemede, aşağıda
belirtilenler dışındaki giderlerin 2820 sayılı Yasa’ya uygun olarak
gerçekleştirildiği sonucuna varılmıştır.
1. Kanunen geçerli herhangi bir belgeye dayanmaksızın 18.6.2007 tarih
ve 167 numaralı ödeme belgesi ile Bahattin Atak
isimli kişiye “Ajans, film, ses, tv” hesabından
2.500.- YTL ödeme yapıldığı görülmüştür.
Parti yetkilileri konu ile ilgili “Bahattin Atak isimli kişi partimiz için seçim
müziği yapmıştır. Telif ücretleri yasasına göre bu bedel banka aracılığı
ile ödenmiştir. Bahattin Atak vergi mükellefi
olmadığı için fatura düzenleyememiş ve bu gider makbuz karşılığı
ödenmiştir.” şeklinde savunma
yapmışlardır.
2820 sayılı Yasa’nın 70. maddesinin üçüncü
fıkrasına göre beş milyon liraya (2007 yılı için 48,86 YTL) kadar olan
harcamaların makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu
olmadığından, bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye
dayanması gerekmektedir.
76. maddesinde de, “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti
giderleri miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye
irad kaydedilir” hükümleri yer almıştır.
Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş
karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan
veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır”
şeklinde tarif yapılmış ve “Fatura
Kullanma Mecburiyeti” başlıklı 232. maddesindeki hükmüne göre de,
faturanın hangi hallerde ve kimler tarafından alınması ve verilmesinin
gerektiği ifade edilmiştir. Bu
bağlamda mal ve hizmet alımlarında bu işlemlerin fatura ile
belgelendirilmesi zorunlu tutulmuş ve gerekli muhasebe kayıtlarının
tutulmasında da faturanın tevsik edici belge olarak kullanılması gerektiği
ifade edilmiştir.
Aynı Kanun’un “Makbuz
Mecburiyeti” başlıklı 236. maddesinde, “Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim
etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve
almak mecburiyetindedir.” denilmiş ve makbuzun muhteviyatı da 237.
maddede belirtilmiştir.
Yine aynı Kanun’un “Gider Pusulası” başlıklı 234. maddesindeki, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar,
kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan
serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa;
Yaptırdıkları işler veya onlardan
satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza
ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura
hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını
satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için
de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın
cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş
ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın
adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve
tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana
veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası
dahilinde teselsül ettirilir.”hükmünden fatura vermek mecburiyetinde olmayanlar
için gider pusulası düzenleneceği anlaşılmaktadır.
Yukarıdaki hükümlere göre belgelendirilmesi
gerektiği halde sadece kişinin hesabına havale yapıldığına dair banka dekontu eklenerek yapılan 2.500.- YTL tutarındaki
giderin 76. madde hükmü uyarınca Hazine’ye irad
kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
2. Aşağıda ayrıntısı belirtilen muhasebe fişi ve eki belgeler
incelendiğinde Parti’nin taşra teşkilatlarına ait telefon faturalarının
zamanında ödenmemesi sonucu tahakkuk eden gecikme faizlerinin parti
bütçesinden ödendiği görülmüştür.
Parti yetkilileri konu ile ilgili “1.304,14
TL lik faiz ödemesi Muhtelif Teşkilatlarımız
telefon borçlarını süresinde ödemediği için, müteselsil sorumluluk
sebebiyle ve mahkeme kararı ile genel merkez tarafından haciz yolu ile
ödenen parti giderleridir. İcradan kaynaklanan giderlerin siyasi partiler
tarafından yapılmasının kanunun hangi maddesine aykırılık teşkil ettiği
anlaşılamamıştır. Ödemelerde herhangi bir maddi hata ve mükerrerlik yoktur.” şeklinde savunma yapmışlardır.
Parti görevlilerinin ödemeleri zamanında
yapmamaları nedeniyle kişisel kusurlarından kaynaklanan söz konusu
harcamaların parti amaçlarına uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış
bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden 2820 sayılı
Kanunun 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 1.304,14 YTL’lik ödemenin, aynı Kanunun 75. maddesi hükmü
uyarınca Hazine’ye irad kaydedilmesi gerektiği
sonucuna varılmıştır.
|
Yevmiye tarih ve no
|
Alındı tarih ve no
|
Mahiyeti
|
Tutarı
(YTL)
|
|
23.2.2007/53
|
23.3.2007/141082
|
Türk Telekom’a yüzde 10 faiz ödemesi
|
21,93
|
|
“
|
23.3.2007/141031
|
“
|
193,96
|
|
“
|
23.3.2007/141009
|
“
|
47,24
|
|
“
|
23.3.2007/140996
|
“
|
23,05
|
|
“
|
23.3.2007/141061
|
“
|
216,88
|
|
26.2.2007/56
|
26.2.2007/165838
|
“
|
83,43
|
|
“
|
26.2.2007/165877
|
“
|
354,73
|
|
“
|
26.2.2007/165952
|
“
|
37,13
|
|
“
|
26.2.2007/166011
|
“
|
68,07
|
|
“
|
26.2.2007/165971
|
“
|
15,58
|
|
“
|
26.2.2007/166029
|
“
|
78,02
|
|
28.2.2007/58
|
28.2.2007/260418
|
“
|
57,56
|
|
“
|
28.2.2007/260714
|
“
|
26,99
|
|
“
|
28.2.2007/260532
|
“
|
79,57
|
|
|
|
TOPLAM:
|
1.304,14
|
3. Aşağıda ayrıntısı belirtilen muhasebe fişi ve eki belgeler incelendiğinde
Parti görevlilerinin motorlu taşıtlar vergisi ile
çevre temizlik vergisini zamanında ödememeleri sonucu oluşan gecikme
zammının Parti bütçesinden ödendiği görülmüştür.
Parti yetkilileri konu ile ilgili “Toplam
669,93 TL gecikme zammı sorulmaktadır. Bazı hallerde (faturaların partiye
geç intikali, kasada nakit olmaması vb.) ödemeler gününde yapılamamaktadır. Sayıştay temyiz kurulu kararları
bu tür durumlarda gecikme zamlarım makul karşılamaktadır. Kanunda bu bedellerin ödenmemesi ile
ilgili herhangi bir hüküm olmadığından gecikme bedelleri anayasaya da
aykırı değildir.”
şeklinde savunma yapmışlardır.
Parti’nin 2007 yılı itibariyle bankada bulunan
parasından kaynaklanan 1.480.394,86 YTL geliri gerçekleşmiştir. Parti’nin
nakit parasının bulunmaması gibi bir durum mümkün görünmemektedir. Parti görevlilerinin ödemeleri zamanında yapmamaları nedeniyle
kişisel kusurlarından kaynaklanan söz konusu harcamaların parti amaçlarına
uygun ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi
mümkün görülmediğinden 2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak
yapılan toplam 669,93 YTL’lik ödemenin, aynı
Kanun’un 75. maddesi hükmü uyarınca Hazine’ye irad
kaydedilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
|
Yevmiye tarih ve no
|
Alındı tarih ve no
|
Mahiyeti
|
Tutarı
(YTL)
|
|
30.5.2007/148
|
30.5.2007/F01171-1179-1215-1184-1198-1210-1160-1173
|
Motorlu Taşıtlar Vergisi gecikme zammı
(8 adet)
|
65,84
|
|
23.10.2007/271
|
3.10.2007/51366
|
Çevre temizlik vergisi gecikme zammı
|
16,66
|
|
7.11.2007/304
|
7.11.2007/030770000245
|
Motorlu Taşıtlar Vergisi gecikme zammı
|
587,43
|
|
|
|
TOPLAM:
|
669,93
|
4. Aşağıda ayrıntısı gösterilen ödeme belgelerinde Avukat Hamit Kocabey’e vekalet sözleşmesinden
doğan ücret ödemesi dışında diğer giderler adı altında ödemeler yapıldığı
görülmüştür.
Parti yetkilileri konu ile ilgili “Avukat Hamit Kocabey
partimizin sözleşmeli avukatıdır. Hamit Kocabey'in
Mahkemelerde ve icra dairelerinde partimiz adına yaptığı bir kısım giderler
(zarf, pul, dosya) Hamit Kocabey tarafından
karşılanıp partimize yansıtılmaktadır. Ödemeler (toplanı 1.015.-TL) belgeye dayanmaktadır ve mükerrerlik yoktur.”
şeklinde savunma yapmışlardır.
2820 sayılı Yasa’nın 70. maddesi hükmüne göre
siyasi partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz ve bütün giderleri, o
siyasi parti tüzelkişiliği adına yapılır. Aynı maddenin üçüncü fıkrasına
göre beş milyon liraya (2007 yılı için 48,86 YTL.) kadar olan harcamaların
makbuz veya fatura gibi bir belge ile tevsik edilmesi zorunlu olmadığından,
bu miktarı geçen harcamaların geçerli bir kanıtlayıcı belgeye dayanması
gerekmektedir.
76. maddesinde de, “Belgelendirilmesi gerektiği halde belgelendirilmeyen parti giderleri
miktarınca parti malvarlığı, Anayasa Mahkemesi kararıyla Hazineye irad kaydedilir” hükümleri yer almıştır.
Avukat Hamit Kocabey’le
yapılan vekalet sözleşmesinin 2. maddesine göre
vekil kendisine masraf adı altında yapılan ödemelerin sarf yerleri ile
ilgili makbuz veya belgeleri partiye ibraz edecektir. Fakat avukata yapılan
ödemelerde diğer giderler için herhangi bir belgenin eklenmediği
görülmüştür. Sözleşmeye aykırı olarak yapılan diğer gider ödemelerinin
hangi amaçla ve kime yapıldığı da anlaşılamamaktadır.
Yukarıdaki hükümlere göre belgelendirilmesi
gerektiği halde belgelendirilmeyen, parti amaçlarına uygun olduğu ve parti
adına yapıldığı anlaşılamayan 1.015.- YTL tutarındaki giderin 75. ve 76.
madde hükümleri uyarınca Hazine’ye irad kaydedilmesi
gerektiği sonucuna varılmıştır.
|
Yevmiye No
|
Yevmiye Tarihi
|
Mahiyeti
|
Tutar(YTL)
|
|
162
|
13.6.2007
|
Avukat Hamit Kocabey’e
ücret dışında ödenen masraf
|
200
|
|
222
|
13.8.2007
|
“
|
300
|
|
252
|
13.9.2007
|
“
|
100
|
|
282
|
14.10.2007
|
“
|
115
|
|
310
|
13.11.2007
|
“
|
200
|
|
340
|
13.12.2007
|
“
|
100
|
|
|
|
TOPLAM
:
|
1.015
|
5. Aşağıdaki tabloda ayrıntısı verilen uçak biletlerinin ve
konaklama faturalarının kişiler adına düzenlendiği, bu giderlerin de parti bütçesinden
ödendiği görülmüştür.
Parti yetkilileri konu ile ilgili
“Parti
görevine giden yetkililerin yaptığı 1.421,50 TL lik
toplam harcamada belgeler sehven kendi adlarına düzenlenmiştir. Ancak bu
kişiler parti faaliyeti için seyahate çıkmışlardır. Harcamanın yapıldığı
tarihteki ve bugünkü görevleri aşağıya çıkarılmıştır.”
Şeklinde
savunma yapmışlardır. 2820 sayılı Yasa’nın 70. maddesi hükmüne göre siyasi
partilerin giderleri amaçlarına aykırı olamaz ve bütün giderleri, o siyasi
parti tüzelkişiliği adına yapılır. Yasa’nın açık hükmü ve yetkili
organlarca yapılmış bir görevlendirmenin sunulmaması nedeni ile kişiler
adına yapılan ve aşağıda ayrıntısı gösterilen toplam 1.421,50 YTL harcama
parti tüzel kişiliği adına ve parti amaçlarına uygun yapılmış bir harcama olarak kabul edilmemiştir.
|
Yevmiye tarih ve No
|
Türü
|
Tutarı(YTL)
|
|
25.1.2007/25
|
Uçak Bileti
|
155
|
|
“
|
“
|
155
|
|
10.2.2007/40
|
“
|
144
|
|
15.2.2007/45
|
Uçak Bileti
(ceza bedeli)
|
39,9
|
|
11.3.2007/68
|
Uçak Bileti
|
40
|
|
25.3.2007/82
|
“
|
144
|
|
21.4.2007
|
Konaklama bedeli
|
520,6
|
|
24.89.2007
|
Uçak Bileti
|
223
|
|
|
TOPLAM
|
1.421,5
|
Sonuç olarak, parti adına ve amaçlarına uygun
olarak yapılmayan yukarıdaki 7 maddede belirtilen giderlerin, parti tüzel kişiliği
adına yapılmış bir harcama olarak kabul edilmesi mümkün görülmediğinden
2820 sayılı Kanun’un 70. maddesine aykırı olarak yapılan toplam 6.910,57 YTL ödemenin, aynı
Kanun’un 75. maddesi hükmü uyarınca Hazine’ye irad
kaydedilmesi gerektiği düşünülmektedir.
2- İl Örgütleri Giderleri
Milliyetçi Hareket Partisi’nin 81 il örgütünün 2007
yılı giderleri toplamı 10.271.393,26 YTL olarak gösterilmiştir.
Bunun 4.919.542,55 YTL’si
genel giderler, 654.488,53 YTL’si demirbaş alım
giderleri, 3.739.770,48 YTL’si seçim giderleri,
133.339,12 YTL’si seyahat giderleri, 484.099,25 YTL’si bayrak, rozet, afiş, yayın vb. giderler,
25.601,18 YTL’si araştırma, geliştirme ve eğitim
giderleri, 314.552,15 YTL’si ise şölen ve eğlence
giderlerinden oluşmaktadır.
İl örgütlerinin 2007 yılına devreden nakit mevcudu
161.704,14 YTL’ dir.
Parti’nin il örgütlerinin 2007 yılı kesinhesap çizelgelerinin gider bölümü üzerinde yapılan
incelemede, giderlerin 2820 sayılı Yasa’ya uygun olduğu anlaşılmıştır.
C- Parti Mallarının İncelenmesi
Milliyetçi Hareket Partisi’nin 2007 yılı defter ve
belgeleri üzerinde yapılan incelemede,
Parti’nin 2007 yılında 2820 sayılı Yasa’nın 74.
maddesi uyarınca değeri yüz milyon lirayı aşan 1.559.857,39 YTL değerinde
296 adet demirbaş eşya niteliğinde taşınır mal ve 311.819,20 YTL değerinde
taşınmaz mal ediniminin olduğu anlaşılmaktadır.
Milliyetçi Hareket Partisi’nin 2007 yılı kesinhesabının ve eklerinin incelenmesinde, Parti’nin
Genel Merkez ve il örgütlerinin ihtiyacı için ve tamamı satınalma
yoluyla elde edilen toplam 1.871.676,61 YTL tutarındaki taşınır ve taşınmaz
malların 2820 sayılı Yasa’ya uygun olarak sağlandığı sonucuna varılmıştır.
IV- SONUÇ
Milliyetçi Hareket Partisi’nin 2007 yılı kesinhesabının incelenmesi sonucunda;
1- 2820 sayılı Yasa’nın 70. maddesine aykırı olarak
partinin amaçlarına uygun olmayan ve parti tüzel kişiliği adına yapılmış
harcama olarak kabulü mümkün görülmeyen 6.910,57 YTL karşılığı Parti
malvarlığının, aynı Yasa’nın 75. maddesi uyarınca Hazine’ye gelir
kaydedilmesine,
2- Parti’nin 2007 yılı kesin hesabında gösterilen
47.972.161,19 YTL gelir ve 43.439.162,84 YTL gider ile 5.133.436,54 YTL
nakit devrinin ve 600.438,19 YTL borcunun Hazine’ye irad
kaydedilenler dışında kalan bölümünün eldeki bilgi ve belgelere göre doğru,
denk ve 2820 sayılı Siyasî Partiler Kanunu’na uygun olduğuna,
13.5.2010 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
|
Başkan
Haşim KILIÇ
|
Başkanvekili
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
Üye
Fulya KANTARCIOĞLU
|
|
Üye
Ahmet AKYALÇIN
|
Üye
Mehmet ERTEN
|
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
|
Üye
Şevket APALAK
|
Üye
Serruh
KALELİ
|
Üye
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
|
Üye
Engin YILDIRIM
|
Üye
Nuri NECİPOĞLU
|
|