|
Çevre ve Şehircilik Bakanlığından:
YAĞMURSUYU TOPLAMA, DEPOLAMA VE DEŞARJ SİSTEMLERİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; yağmursuyu toplama,
depolama ve deşarj sistemlerinin planlanmasına, tasarımına,
projelendirilmesine, yapımına ve işletilmesine ilişkin usul ve esasları
düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; halk sağlığını ve güvenliğini,
çevrenin korunmasını, sistemin sürdürülebilir olmasını, içmesuyu
kaynaklarının suyla taşınan kirliliklerden korunmasını esas alarak
yağmursuyu toplama, depolama ve deşarj sistemlerinin planlanmasına,
tasarımına, projelendirilmesine, yapımına ve işletilmesine ilişkin usul ve
esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesi hükümlerine dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Akış süresi: En uzaktaki kanaldan, toplanma
noktasına kadar suyun gelmesi için kanallar içinde geçen süreyi, aynı
zamanda kanal uzunluğunu kanaldaki akış hızına bölerek bulunan değerleri
toplamak suretiyle hesaplanan süreyi,
b) Alıcı ortam: Yağmursuyunun deşarj edildiği veya
dolaylı olarak karıştığı her türlü ortamı,
c) Ayrık sistem: Atıksuyun ve yağmursuyunun iki
ayrı kanalla toplanarak uzaklaştırıldığı kanalizasyon sistemini,
ç) Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını,
d) Basınçlı sistem: Suyun cazibeyle iletilemediği,
emme veya basma prensibine dayalı sistemleri,
e) Birleşik sistem: Hem atıksuyu hem de
yağmursuyunu aynı borularda taşımak için tasarlanmış kanalizasyon
sistemini,
f) Boru gömlekleme: Boruları darbelerden korumak ve
boşlukları doldurmak için boruların etrafının uygun malzemelerle
doldurulmasını,
g) Cazibeli sistem: Akışın yerçekimi kuvvetiyle
gerçekleştiği ve boru hattının genelde kısmi dolu akacak şekilde
tasarlandığı kanal sistemini,
ğ) Dolu savak: Sistemdeki fazla hacmi boşaltmak
için kullanılan hidrolik yapıyı,
h) Doluluk oranı: Kanal içindeki su derinliğinin
kanal çapına oranını,
ı) Drenaj sistemi: Meskun bölgelerdeki yağmursuyunu
toplamak ve uzaklaştırmak için kullanılan sistemi,
i) Fitting: Boru bağlantı elemanlarını,
j) Gecikme: Belli bir zaman aralığındaki artan
debinin bir kısmının kanal içinde su seviyesindeki artış sonucu
depolanmasını veya ötelenmeyi,
k) Geri tepme: Bir yapı içerisinde suyun mansaptan
menbaya doğru hareketini,
l) Giriş süresi: Yağmur sularının kanalın başına
ulaşması için gerekli olan süreyi,
m) Hidrolik gradyen: İki nokta arasındaki
piyezometre yüksekliklerinin farkını,
n) Hidrolik kapasite: Kanalizasyon sisteminin
taşıma kapasitesini,
o) Hidrolik yarıçap: Bir kanalda ıslak alanın ıslak
çevreye oranını,
ö) İdare: Teknik altyapı sistemlerinin planlanması,
tasarımı, projelendirilmesi, yapımı ve işletilmesi ile görevli kamu kurum
ve kuruluşlarını,
p) İksalı kazı: Kazı yüzeylerinin ahşap, çelik
pano, palplanş ve benzeri malzemelerle tutulduğu kazıları,
r) İnfiltrasyon: Yüzeysel suların yeraltına
sızmasını,
s) Kontrol (muayene) bacası: Akımın kontrol
edilmesini ve kanallar tıkandığında açılması için yeterli çalışma alanı
sağlayan yapıları,
ş) Küskülük zemin: Sert ve yumuşak küskülük
zeminler olmak üzere ikiye ayrılan, küskü ile kazının yapılabileceği
zeminleri,
t) Pik debi: Yıl içindeki maksimum saatlik debiyi,
u) Piyezometre çizgisi: Enerji yüksekliklerinin
uçlarını birleştiren enerji çizgisinin V2/2g kadar aşağısından çizilen
çizgiyi,
ü) Röperleme: Arazi üzerinde tespit edilen bir
noktanın istenildiğinde kolaylıkla bulunabilmesi ve bu noktanın kaybolması
halinde yeniden noktayı tespit edebilmek amacıyla, noktanın yakınındaki
sabit tesislere olan yatay uzaklıkların ölçülerek bir krokiye bağlanması
işlemini,
v) Sarnıç: Yağmursuyunun daha sonra kullanılmak
üzere depolandığı tankı,
y) Su toplama alanı: Yağmursuyu kanalına su
toplayan alanı; drenaj alanını,
z) Süre-şiddet-frekans eğrisi: Belli bir yağış
istasyonu için süresi ve frekansı belli olan yağışın şiddetini veren
eğriyi,
aa) Şevli kazı: Çalışma yapılacak alanda kazı
yapılırken, alın düzleminin yatay düzlemle dar açı yapacak şekilde kazılmasını,
bb) Şütlü baca: Sokak eğimlerinin kanallar için
kabul edilen maksimum eğimlerden daha fazla olması durumunda veya farklı
kotlardan gelen hatların üzerinde düşüler yapılarak istenilen eğimleri elde
etmek için kullanılan bacaları,
cc) Tali bağlantı: Genel olarak kapasitesi
bakımından bağlandığı borudan daha az önemde ve büyüklükte olan bağlantıyı,
çç) Tali kanal: Başlangıç kanalları ile ana
kanallar arasındaki bağlantı borularını,
dd) Taşkın: Yağmursuyunun kanal sisteminden dışarı
taşmasını ya da bu sistemlere hiç girmeden yüzeyde veya yapıların içinde
birikmesini,
ee) Tekerrür sayısı: Belli süreli yağışların bir
yıl içindeki yinelenme sayısını,
ff) Toplanma süresi: Yüzeysel akışın, toplama
alanındaki en uzak noktadan, kontrol noktasına ulaşması için geçen süreyi;
giriş ve akış sürelerinin toplamını,
gg) Yağış şiddeti: Birim zamanda birim alana düşen
yağış miktarını veya yüksekliğini,
ğğ) Yağmursuyu: Atmosferik yağıştan kaynaklanan ve
henüz akışa geçmemiş suyu,
hh) Yağmursuyu altyapı sistemi: Yağış sularını
toplayarak alıcı ortama ulaştıran kanal şebekesini,
ıı) Yağmursuyu hasat sistemleri: Park, bahçe ve
bina çatı yüzeylerine düşen yağmur sularının toplanarak kullanma, yangın
veya sulama suyu olarak kullanılması için yapılan sistemi,
ii) Yağmursuyu kontrolü: Yüzeysel akış miktar ve
debisini kontrol altında tutmak için alınan önlemleri,
jj) Yağmursuyu tankı: Yağmursuyunun biriktirilerek
bahçe sulamada kullanması için kullanılan depoyu,
kk) Yağmur verimi: Birim hektarlık alana birim
zamanda düşen yağmur miktarını,
ll) Yataklama: Kazı toprağının dolgu için
elverişsiz olması durumunda, kanal derinliğinin artırılarak kuru dolgu
malzemesi serilmesi ile boruların yerleştirileceği zeminin hazırlanmasını,
mm) Yeşil çatı: Yüzey alanı bitkilerle kaplı olan
çatıyı,
nn) Yıkama: Kanal tıkanıklıklarını veya çökeltileri
gidermek için geçici süreyle yüksek debide yıkama işlemini,
oo) Yüzeysel akış: Yağışlardan meydana gelen akım,
suyun buharlaşması, yer yüzeyindeki çukurlarda toplanması ve zemine
sızmasından geriye kalan ve akışa geçen yağmursuyunu,
öö) Yüzeysel akış katsayısı: Alan üzerine düşen
yağış miktarının akışa geçen oranını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Esaslar ile Güzergah Seçimi ve Kent
Planlamasına İlişkin Esaslar
Genel
esaslar
MADDE 5 – (1) Yağmursuyu toplama, depolama ve deşarj
sistemlerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı, işletilmesi ve bakımı
süreçlerinde;
a) Çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan, sağlık ve
güvenlik riskleri asgari düzeyde olacak şekilde en uygun sistemin
tasarlanması, inşa edilmesi, bakım ve onarımı sağlanarak işletilmesi,
b) Sistemin gürültü ve titreşimi en aza indirecek
şekilde tasarlanması, inşa edilmesi, bakım ve onarımı sağlanarak
işletilmesi,
c) Sistemde kullanılan malzeme ve bunların yapım
metotlarının, kaynak israfını en aza indirecek şekilde, bu bileşenlerin
tasarım ömrünün, tekrar kullanımının ve geri dönüşümünün hesaba katılarak
seçilmesi,
ç) Sistemin, bakım ve onarım işlemlerinin güvenli
ve personel açısından sağlık riski oluşturmadan yürütülmesini sağlayacak
şekilde tasarlanması ve inşa edilmesi,
d) Kanal hidrolik kapasitesinin; su baskınlarını
azami frekanslarla sınırlandıracak düzeyde olması ve tesis ömrü boyunca
öngörülebilen artışları sağlayacak şekilde belirlenmesi,
e) Sistemde arıza riski olan bileşenler varsa, bu
bileşenlerin arıza yapması durumunda gerçekleşebilecek su baskınlarını en
aza indirmek ya da ortadan kaldırmak için gereken önlemlerin alınması,
f) Sistemin planlanması aşamasında ayrık
sistemlerin tercih edilmesi, bu kapsamda bina çatısından gelen yağmursuyu
ve yüzeysel sulara ait giderlerin atıksu parsel bacasına bağlanmaması,
g) Yağmursuyu kanalları ve diğer sistem
elemanlarının; 35 yıllık tasarım ömrünü sağlayacak ve ömrünü tamamladıktan
sonra çevre üzerindeki etkilerini en aza indirecek şekilde tasarlanması,
inşa edilmesi, bakım ve onarımının sağlanarak işletilmesi,
esastır.
(2) Yağmursuyu teknik altyapı sistemlerinin
planlanması, tasarımı ve projelendirilmesi ile ilgili esaslar EK-1’de,
yapımı ile ilgili esaslar EK-2’de, işletmesi ve bakımı ile ilgili esaslar
EK-3’te verilmiştir.
(3) Bu Yönetmelik ve eklerinde yer almayan veya
belirtilmeyen hususlarda, öncelikle TSE standartları yoksa Avrupa Birliği
(EN) standartları geçerlidir.
Güzergah
seçimi
MADDE 6 – (1) Altyapı ağlarına ilişkin güzergah
planlamasında, yağmursuyu kanallarının tescile tabi olmayan kamunun ortak
kullanımına bırakılmış arazilerden ve devletin hüküm ve tasarrufu altındaki
sahipsiz yerlerden geçirilmesine öncelik verilir.
(2) Güzergahın tescile tabi olmayan kamunun ortak
kullanımına bırakılmış arazilerden ve devletin hüküm ve tasarrufu altında
bulunan yerlerden geçirilmesi olanaklı değilse, toplama hatları özel
mülkiyete konu taşınmazlardan da geçirilebilir. Bu durumda, yağmursuyu
kanallarının rastladığı taşınmazların mülkiyeti; ilgili mevzuat uyarınca
altyapı yatırımı yapan kurum ve kuruluş tarafından rızai satış, devir,
tahsis, kiralama, irtifak hakkı tesisi veya kamulaştırma yöntemleriyle
edinilir.
(3) İrtifak hakkı; 22/11/2001 tarihli ve 4721
sayılı Türk Medeni Kanununa göre rızai mecra irtifakı biçiminde, dava yolu
ile zorunlu mecra irtifakı biçiminde veya 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı
Kamulaştırma Kanununa göre idari irtifak biçiminde tesis edilebilir.
(4) İrtifak hakkı, yağmursuyu kanallarına rastlayan
parsel kesimlerinde altyapı yatırımcısı özel hukuk tüzel kişileri lehine
bağımsız ve sürekli üst hakkı yoluyla da kurulabilir. Bu durumda,
yağmursuyu kanallarının geçtiği hak hacimleri tapu kütüğünde taşınmaz
olarak tescil edilir. Yağmursuyu kanallarının tescile tabi olmayan yerlere
rastlaması durumunda ise 4721 sayılı Kanun uyarınca bu yerlerin öncelikle
hazine adına tescili, ardından bu alanlardan geçen altyapı tesisi
kuruluşlar lehine bağımsız ve sürekli nitelikte üst hakkı kurulması yoluna
gidilebilir.
(5) Arazi ediniminde, kamulaştırma yöntemine en son
aşamada başvurulur. Kamulaştırma maliyetinin azaltılması için yerel
yönetimlerle koordinasyon sağlanır, 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar
Kanununun 18 inci madde uygulaması yapılarak kamu eline geçmiş alanlardaki
yatırımlara öncelik verilir.
(6) Arazi mülkiyetinin ediniminde veya kullanımında
altyapı yatırımı yapan kurum ve kuruluşun bağlı olduğu mevzuat ile
edinilecek arazinin mülkiyet veya tasarruf sahibi kurum ve kuruluşun bağlı
olduğu mevzuat hükümlerine göre işlem yapılır.
Kent planlaması
ile teknik altyapı planlaması ilişkisine dair esaslar
MADDE 7 – (1) Teknik altyapı planları ile imar planları
birlikte ve koordineli olarak hazırlanır.
(2) Planlama süreci içinde teknik altyapı kapasite
hesapları ve bu doğrultuda önerilmesi gereken teknik donatı alanları;
ilgili kent planının nüfusu, ekonomik ve sosyal yapısı, sektörel dağılımı,
yerleşme kimlikleri ve kademeleri bağlamında bütünleşik kurgulanır ve
planlanır.
(3) Kent planlama ve uygulama sürecinde olası
değişiklikler ve revizyonlar mutlaka kentsel altyapı sisteminin revizyonu
ile bütünleşik bir süreç içinde ele alınır, her iki alana ait kararlar
bütünsel bir şekilde yeniden tanımlanır ve uygulama süreçleri gerekli
eşgüdüm sağlanarak yönlendirilir.
(4) Ulaşım aksları/yüzeyleri ve ilgili teknik
altyapı geçiş hatları plan ekleri olarak uygulama imar planları beraberinde
verilir. Uygulama imar planları eki olarak planlama sınırı içinde önerilmiş
olan yol kesitlerinin çözümleri, araç izleri, orta ve yol kenarı refüjler,
bisiklet, yaya yolları ve parklanma şeritleri ile yol kaplama cinsleri
tanımlanır ve ilgili İdareye planla birlikte teslim edilir.
(5) Ulaşım ve teknik altyapı bileşenlerinin
belirleyiciliği ve pek çok kentsel fonksiyonla kesişen ilişkisi üç boyutlu
planlar olarak da adlandırılan altyapı ve kentsel mekân ilişkilerini
kurgulayan plan belgeleriyle tanımlanır;
a) Yol mekânları, teknik altyapı tesislerine her an
ulaşılabilir biçimde ve bu tesislerin gereksinimleri dikkate alınarak
tasarlanır.
b) Taşıt ve yaya yolları imar planlarında
boyutlandırılırken bunların altına yerleştirilecek teknik altyapı boyutları
da dikkate alınır.
c) Yağmursuyu tesislerinin yerleştirilmesi için
ekonomik ve yasal zorunluluklar nedeniyle kamusal alanlar kullanılır. Kanal
şebekesinin tesisinde topoğrafik koşullar nedeniyle cadde ve sokakların
planlanmasında zorlayıcı noktaların oluşabileceği hususu dikkate alınır.
ç) Teknik altyapı tesislerinin üstündeki yol, yaya
kaldırımı, bisiklet yolu ve parklanma şeritlerinin kaplamalarının
kolaylıkla sökülebilir ve tekrar kullanılabilir olmasına önem verilir.
(6) Bu Yönetmelik ve eklerinde geçen her türlü
büyük ölçekli harita ve harita bilgilerinin üretimi, sunumu, kullanımı ve
arazide yapılacak jeodezik ölçme çalışmalarına ilişkin konularda 23/6/2005
tarihli ve 2005/9070 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği geçerlidir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Etüt, Planlama ve Fizibilite Esasları
Genel
esaslar
MADDE 8 – (1) Yağmursuyu projeleri; mevcut ve gelecekteki
koşullar ile maliyet dikkate alınarak hidrolik, çevresel, iş sağlığı ve
güvenliği, halk sağlığı ve güvenliği, yapım, işletme ve bakım açılarından
değerlendirilerek planlanır.
(2) Etüt, planlama ve fizibilite çalışmaları, tüm
yağmursuyu toplama havzası için gerçekleştirilir. Kanal yenileme
çalışmalarında yapılacak etütde sistemin yaşı, yeri ve tipi, yapımında
kullanılan malzeme ve meteorolojik unsurlar dikkate alınır. Bu kapsamda
projenin tanzimi;
a) Verilerin temini ve derlenmesi,
b) Etüt ve fizibilite çalışmalarının yapılması,
c) Değerlendirme,
ç) Planlama,
d) Planın geliştirilmesi,
aşamalarından oluşur.
(3) Gelecekte kanal performansını değerlendirme
veya plan geliştirme süresince yeniden etüt yapma ihtiyacı hasıl olabilir.
Bu kapsamda, sistemin planlaması, tüm yağmursuyu toplama havzasında bugün
ve gelecekteki gelişmeler dikkate alınarak yapılır. Bunun için, ulusal
mevzuat ve ilgili idarelerin havza yönetim planları ve master planları da
dikkate alınır.
Etüt
MADDE 9 – (1) Etüdün amacına uygun olarak, veri temini ve
derlemesini yapmak için yağış verileri, süre-şiddet-frekans eğrileri,
yağmursuyu sistemleri hakkında geçmiş tecrübeler, vaka raporları ve ilgili
diğer bilgiler dikkate alınır ve değerlendirilir. Taşkın, boru tıkanması,
kanaldaki çökmeler, yaralanma ve ölümcül olaylar ile görsel veriler,
hidrolik performans ve akış durumu, aşırı yağışlarda kanalın aşırı
yüklenmesi gibi veriler etüt öncesi derlenir.
(2) Mevcut bilgilerin derlenmesinin ardından,
problemin kapsamı belirlenir ve tüm havza alanının etüdüne yönelik bir
çalışmanın yapılıp yapılmayacağına karar verilir. Bu aşamadan sonra,
hidrolik, çevresel, yapısal ve işletme ile ilgili incelemenin kapsam ve
detayları belirlenir.
(3) Mevcut yağmursuyu altyapı sistemi ile ilgili
verilerin temini ve derlenmesi kapsamında;
a) Yağmursuyu kanalındaki malzemelerin boyutları,
şekli, türü ile konumu,
b) Bacaların derinliği,
c) Yağmursuyu kanalının birleşme noktaları,
ç) İlgili idarelerden alınacak izinler ve yerel
koşullar,
d) Geçmiş işletme, bakım, yapı ve güvenlik önlemleri,
e) Geçmiş hidrolik hesaplamalar ve hidrolik
modeller,
f) Mevcut yağmursuyu kanalının durumu,
g) Yağmursuyu tahliyesinin yapılacağı alıcı ortam,
ğ) İnfiltrasyon kapasitesi ve zemin koşulları,
h) Yeraltı suyu koruma alanları,
ı) Meteorolojik veriler,
i) Taşkın durumu ile uzun süreli ve şiddetli
yağışlar,
j) Öngörülen yeni gelişme veya havza alanı içindeki
yeniden gelişebilecek bölgeler hakkında bilgiler,
derlenir ve toplanır.
(4) Etüt raporu kapsamında;
a) Çalışmanın yapıldığı tarih ve kimler tarafından
yapıldığı,
b) Raporun ne amaçla hazırlandığı ve hizmet
verilecek hedef kitle hakkında açıklayıcı bilgilerin yeraldığı amaç bölümü,
c) Raporun hazırlanma sürecindeki çalışma
aşamalarının yer aldığı çalışma süreci ve konu ile ilgili kurum ve
kuruluşların görev yetki ve sorumlulukları,
ç) Proje alanının idari, coğrafi ve tarihi,
sosyo-ekonomik ve kültürel durumu ile meteorolojik verileri,
d) Çalışma alanının harita ve imar planının olup
olmadığı, varsa düzenlenme ve onay tarihleri ile imar planı projeksiyon
yılı, gelişme alanlarının durumu, ihtiyacı karşılayıp karşılamadığı, ilave
veya revize plan veya harita çalışması bulunup bulunmadığı hakkında
bilgilerin yer aldığı harita ve imar planı durumları,
e) Hidrolojik veriler (yağış şiddeti,
süre-şiddet-frekans eğrileri ve benzeri),
f) Taşkın riski taşıyan bölgelerde DSİ’nin taşkın
ile ilgili çalışmaları,
g) Hidrojeolojik etüt çalışmaları,
bulunur.
(5) Etüt çalışmaları; mevcut altyapı sisteminin
yapısal bütünlüğünü etkileyen unsurlar arasında yer alan çatlaklar,
deformasyon, kaymış bağlantı noktaları, kusurlu bağlantılar, ağaç kökleri,
çökelmiş tortular, yapışmış tortular ve diğer unsurların sebep olduğu
tıkanıklıklar, göçük, baca ve kontrol odalarındaki sorunlar ve mekanik
hasar etkisi gibi tüm unsurları içerir.
(6) Etüt çalışmalarında mevcut işletme
prosedürleri, denetleme programları ve bakım planları tanımlanır ve
belgelenir. İşletmede kayıtlı olayların sıklığı ve konumu (taşkınlar,
tıkanmalar, kanal göçükleri ve benzeri) derlenir ve tekrarlayan önemli
işletme problemlerinin sebepleri incelenir.
Planlama
MADDE 10
– (1) Çalışma alanında yapılacak
olan planlama çalışmaları kapsamında, mevcut ve yeni yapılacak yağmursuyu
sistemlerinin projelendirilmesine yönelik ekonomik ve teknik
karşılaştırmalar ile işletme kolaylığı göz önünde bulundurularak,
alternatif sistemler belirlenir ve öneri sistem geliştirilir. Tüm
yağmursuyu kanal sistemleri uygun tasarım kriterlerini sağlamak zorundadır.
Bu kriterlere EK-1’de yer verilmiştir.
(2) Yağmursuyu sistemlerinin planlanmasında, zemin
durumu, jeolojik durum, kazı miktarı, taşkın durumları göz önünde tutularak
ekonomik bir çözüm seçilir.
(3) Kamulaştırma ve tahsis durumu dikkate alınarak
yağmursuyu kanallarının geçişlerine ilişkin kamulaştırma, tahsis ve geçiş
izni durumları araştırılır ve mevcut belgeler rapora eklenir.
(4) Ulaşım imkânları ve beklenen potansiyel
mevsimlik kısıtlamalar göz önünde bulundurularak, etüt kapsamındaki
ünitelere inşa, malzeme nakli, bakım ve işletme amaçlı ulaşım imkânları
araştırılır; gerekliyse servis yolu yapılması veya mevcut yolların
iyileştirilmesine yönelik öneriler yapılır. Yeni yapılacak veya
iyileştirilerek projelendirilecek, yaklaşık servis yolu uzunluğu verilir.
Ulaşım olanaklarının araştırılmasında meteorolojik faktörler de tetkik
edilerek öneriler geliştirilir.
(5) Proje kapsamındaki tesislerin yapılacağı
alanların zemin özellikleri, gerekiyorsa sondaj kuyusu, muayene çukurları
açılmak suretiyle ve/veya gözlemsel olarak belirlenir; proje aşamasında
yapılması gereken zemin çalışmaları ile ilgili öneriler getirilir. Proje
sahasında daha önce gerçekleştirilmiş zemin çalışmaları var ise bunlarla
ilgili sonuçlar derlenir ve rapora eklenir.
(6) Zemin etüt raporları, toprağın su tutma
kapasitesi, bölgeye düşen yağmur, bina çatı suları ile yerleşim alanı
yüzeysel akışının toplanması ve uzaklaştırılması sistemlerinin durumu,
detayları ile birlikte raporlanır.
Fizibilite
ve değerlendirme
MADDE 11
– (1) Teknik yönden en uygun
sistemi seçmek için; yağmursuyu debisi, toplama verimi, yasal açıdan
uygunluk, sistemde kullanılacak malzemenin niteliği, inşa ve işletme
kolaylığı, kamulaştırma, geçiş hakları, zemin koşulları, sistemin
sürdürülebilirliği ve benzeri kriterler göz önüne alınarak teknik
değerlendirmeler yapılır.
(2) Yağmursuyu sistemlerinin yapısal açıdan
etüdünde, göz önüne alınması gereken unsurlar arasında mevcut sistemin yaşı
ve konumu, boru yataklaması ve çevresini içeren geoteknik veriler ile
mevcut yapıların durumu göz önünde bulundurulur.
(3) Ekonomik değerlendirme kapsamında, tesislerin
tahmini ilk yatırım maliyetleri ve işletme giderleri (enerji, personel,
malzeme, bakım onarım giderleri ve benzeri) ile tesisin
gerçekleştirilmesinden sonra elde edilecek gelirler ayrı ayrı hesaplanır ve
yıllara göre dağılımı tablo halinde verilir. Sistemin kademeli olarak
yapımı planlanıyorsa bu durum ekonomik değerlendirmede dikkate alınır.
(4) Proje kapsamında yapılacak yatırımların en iyi
şekilde işletilmesini sağlamak için kurumsal kapasite değerlendirilir,
ilgili kurumun mevcut kurumsal yapısı, tabi olduğu mevzuat incelenerek
iyileştirme önerileri geliştirilir. Bu amaçla bir organizasyon şeması
oluşturularak, personel sayıları ve görevleri tanımlanır. Yerel
yönetimlerin mevcut kapasitelerinin ve yeteneklerinin değerlendirilmesi ve
kurumsal düzenin güçlendirilmesi amacıyla, kurumsal yapılanma hususunda
öneriler geliştirilir.
(5) Çevresel etkinin değerlendirilmesi aşamasında;
inceleme sonuçları, şiddetli ve süreli yağışlar, taşkın durumları ve
debileri, süre-şiddet-frekans eğrileri ve yağmursuyu debisi birlikte
değerlendirilir ve kanal kapasiteleri buna göre belirlenir. Gürültü ve kötü
görüntü gibi diğer çevresel faktörler de dikkate alınır.
(6) Yağmursuyu altyapı sisteminin hidrolik açıdan
teknik olarak değerlendirilmesi kapsamında; yağış-akış ilişkisi dikkate
alınır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Yağmursuyu Sistemlerinin Tasarım ve
Projelendirilmesine İlişkin Esaslar
Genel
esaslar
MADDE 12
– (1) Yağmursuyu sistemleri
tasarlanırken öncelikle sistem güzergahı belirlenir. Sistem, sağlık ve
güvenlik riski oluşturmayacak şekilde planlanır, tasarlanır ve
projelendirilir. Tasarımda ve projelendirmede göz önünde bulundurulması
gereken genel esaslar şunlardır:
a) Yağmursuyu sisteminin yapımı, işletilmesi ve
bakımı sırasında kullanılacak malzeme, imalat metotları, tasarım ömrü,
tekrar kullanımı, geri dönüşümü ve sızdırmazlığı hesaba katılarak seçilir.
b) Sistem; yapım, işletme ve bakım aşamalarında
yardımcı yapılar ve diğer altyapı sistemleri (telekomünikasyon, elektrik,
doğalgaz, içme suyu şebekesi, atıksu kanalizasyon şebekesi) için tehlike
arz etmeyecek veya onları etkilemeyecek şekilde tasarlanır. Teknik altyapı
tesislerine ait tip yol enkesitlerine EK-1’de yer verilmiştir.
c) Sistem güzergahı, mümkün olduğunca zeminin doğal
eğimlerini takip edecek şekilde, ekonomik olarak, cazibeli şekilde
tasarlanır. Kanal tabanlarında katı madde birikimini önlemek için yeterli
eğim verilir, mevcut altyapı sistemlerini etkileyecek güzergahlardan
kaçınılır.
ç) Sistemin hidrolik tasarımı EK-1’de verilen
esaslara göre yapılır. Hidrolik tasarımda sürdürülebilir bir sistem
tasarlanması esastır.
d) Yağmursuyu sistemlerinin genel vaziyet planına
ilişkin arazi koşulları, çevre kirliliği ile ilgili önlemler, mevcut
altyapı tesisleri, uygun tahliye noktalarının mevcudiyeti, parsel ve bina
yerleşimi, binaların kullanım amacı, altyapı hizmetlerinin planlama ve
koordinasyonu, inşa esnasında oluşacak olumsuz koşullar, inşa yöntemleri ve
bunlarla ilgili riskler, mevcut bağlantılar, gerekliyse kademeli inşa
planları, inşaat alanındaki eğimler ve kazı derinlikleri, gerçek zamanlı
kontrol imkanı, alıcı su ortamlarındaki su seviyeleri, yeraltı su
seviyeleri, denetim ve bakım için erişilebilirlik koşulları, diğer altyapı
tesislerinden kaynaklanan engeller, arazinin mülkiyeti ve mevcut bitki
örtüsünün durumu dikkate alınır.
e) Bacalar ve denetim odaları, ulaşılabilecek
noktalara konulur. Bu yapıların tasarımında, muhtemel acil durumlar göz
önünde bulundurulur. Bu yapılara sık erişim sağlanacaksa veya özel bir
ekipmanla erişim sağlanması gerekliyse bu da yer seçiminde göz önünde
bulundurulur.
f) Kazı derinlikleri, inşa ve bakım maliyeti
açısından önem arzetmektedir ve ön projede belirlenen kazı derinlikleri
tasarım aşamasında kesinleştirilir. Kesin kazı derinlikleri belirlenirken
zemin özellikleri, taşma riskleri, yeraltı su seviyesi, diğer altyapı
sistemlerine, ağaçlara ve köklü bitkilere yakınlık, donma riski ve minimum
örtü kalınlığı göz önünde bulundurulur.
(2) Projelendirme aşamasında ilgili yönetmelik ve
şartnamelerde belirtilen esaslara uygun olarak proje alanı civarındaki
bütün alıcı ortamlar (akarsu, göl ve deniz sularının) incelenerek
kaydedilir.
(3) Şebeke taslak planlarının; halihazır haritaya,
imar planına ve mevcut son duruma uyup uymadığı, bütün yerleşimler ile
sokak ve değişiklikleri, gecekondu önleme bölgeleri toplu konut ve sanayi
siteleri ile afet yerleşim sahalarını ve belediye sınırları içinde mevcut
başka yerleşim yerlerini kapsayıp kapsamadığı araştırılır.
(4) 1/25.000 ölçekli genel vaziyet planı; imar
planı, harita, belediye ve mücavir alan sınırlarını içerecek biçimde
hazırlanır. İmar planının bulunmaması halinde, yapılmakta olup olmadığı,
yapılıyorsa hangi aşamada olduğuna ilişkin bilgi ve belgeler temin edilir.
(5) İmar Planı ile halihazırdaki yerleşim
karşılaştırılarak, 1. ve 2. kademe olarak projelendirilecek hatlar belirlenir.
(6) Kum, çakıl, taş ocakları ile benzeri ana
malzemenin temin edileceği yer ve nakliye mesafeleri belirlenir.
Tasarım
MADDE 13
– (1) Yağmursuyu debisi EK-1’de
verilen detaylı hidrolojik ve hidrolik yöntemlere göre hesaplanır.
(2) Yağışlar, belirli bir zaman aralığında meydana
geldiğinden, bu zaman aralığı için düşen yağış yüksekliği ortalama yağış
şiddeti EK-1’e göre hesaplanır ve yağmur verimi bulunur.
(3) Toplanan suların doğrudan kanallara verildiği,
yağmursuyu giriş yerleri arasındaki mesafelerin küçük olduğu meskun
alanlarda; yüzeyin eğimine göre giriş süresi 5-15 dakika arasında alınarak
toplanma süresi (geçiş süresi) hesaplanır.
(4) Yüzeysel akış katsayısı genellikle sabit
alınır. Ancak yağmurun devam etmesi ile sızma kayıpları azaldığından artış
eğilimi gösterir. Çeşitli yüzeylerde ortalama akış katsayısı 0,05-0,95
arasında değişmekte olup, detaylara EK-1’de yer verilmiştir.
(5) Yağıştan akışa geçiş ile ilgili detaylara
EK-1’de yer verilmiştir.
(6) Hesap yağmuru; kanal hesaplarını yaparken belli
bir yağış süresi ve yağış tekerrürü ile bunlara bağlı olarak
süre-şiddet-frekans eğrilerinden yağmur verimi seçilerek EK-1’de
belirtildiği şekilde bulunur.
(7) Akış süresinin artmasından dolayı meydana gelen
gecikme (geçiş süresinin büyümesi) gecikme katsayısı dikkate alınarak
hesaplanır.
(8) Yağmursuyu debisi, detayları EK-1’de verilen
rasyonel metodla hesaplanabilir. Su toplama alanı 500 ha’dan büyükse;
boyutsuz hidrograf veya sentetik birim hidrograf metotlarından biri veya
literatürde kabul görmüş hidrolojik modeller kullanılabilir. Bu metotların
seçiminde idarenin onayı alınır.
(9) Yağmursuyu kanallarının boyutlandırılmasına
ilişkin hidrolik esaslara EK-1’de yer verilmiştir.
(10) Kısmi akışlı kanallarda kesit tayinine ilişkin
teknik detaylara EK-1’de yer verilmiştir.
(11) Yağmursuyu kanallarının % 90’a kadar dolu
akmasına izin verilebilir.
(12) Her kavşak noktasına yerleştirilmek şartıyla,
ızgaralar arası mesafe, sokak boyu ve yol eğimine bağlı olarak 50 m ile 80
m arasında olur. Ayrıca yolların yapısı ve su toplama noktaları da dikkate
alınarak yol en kesiti boyunca ızgara planlanabilir. Yaya ve araç trafiği
dikkate alınarak ızgaralar arası mesafe idarenin onayıyla azaltılabilir.
(13) Yağmursuyunu drenaj sistemine alan giriş yerleri,
cadde arklarındaki akımı yayalara ve motorlu araç trafiğine zarar
vermeyecek şekilde, minimum maliyetle toplayıp uzaklaştırmak üzere
hesaplanır ve projelendirilir.
(14) Bisiklet tekerleklerinin aralarına girmemesi
için ızgara delikleri arasındaki serbest mesafe 2,5 cm’den daha küçük olur.
(15) Yağmursuyu giriş yapılarının ve bacaların
yerleştirilmesine ilişkin usul ve esaslara EK-1’de yer verilmiştir.
(16) Yağmursuyu giriş yerlerinin tanzimine ilişkin
usul ve esaslara EK-1’de yer verilmiştir. Yollardaki trafik şeritlerinin su
altında kalmasını önlemek için, yağmursuyu giriş yerleri yeterli büyüklük
ve sayıda yapılırlar. Bunların yerleri ve sayıları aynı zamanda yaya
geçitlerini su baskınına uğratmayacak şekilde yapılır. Bağlantı borularının
kontrol ve temizlenmesine imkan vermek için, yağmursuyu giriş yerlerinin
bacalara bağlanması tercih edilir.
(17) Su toplama alanlarından gelen yağmursuyu,
hangi ızgaradan kanala giriş yapıyorsa, o kanalın su toplama alanı olarak
kabul edilir.
(18) Kanal derinlikleri, hız ve eğim sınırlarına
ilişkin bilgilere EK-1’de yer verilmiştir.
(19) Kanallarda oluşacak minimum ve maksimum hızlar
ile minimum ve maksimum toprak örtü kalınlıkları göz önünde tutularak,
kanal ağlarının oluşturulmasında uygun kanal eğiminin tayinine ilişkin
bilgilere EK-1’de yer verilmiştir.
Proje
etap çalışmaları
MADDE 14
– (1) Proje Raporları:
Yerleşimlerin ihtiyaç duyduğu her türlü tesisi öngören tam bir yağmursuyu
sisteminin şebeke projeleri ile ilgili mühendislik hizmetleri aşağıda
belirtilen esaslara göre yapılır:
a) 1/1000 ölçekli halihazır haritalar ile 1/1000
ölçekli imar planları temin edilir. Harita ve imar planlarında yeni
ilavelerin, imar tadilatlarının olup olmadığı araştırılır, varsa yeni ilave
harita ve imar planları ile imar planı tadilatları da dikkate alınır.
b) Projeler, yerleşimin kısa (yaklaşık 10 yıl),
orta (yaklaşık 20 yıl) uzun (yaklaşık 35 yıl) süredeki ihtiyaçları göz
önünde bulundurularak hazırlanır.
c) Yağmur sularının çok büyük problem oluşturduğu
bölgeler tespit edilerek, yağmursuyu proje kriterleri ve güzergahları
belirlenir.
ç) Karayollarının inşa, bakım ve işletmesi altında
olan tüm yollar belirlenir ve bu yollar ile istimlak sahaları içerisinden
yola paralel, tali ve ana toplayıcı hatlar geçirilmez.
d) Mevcut alt yapı tesisleri ile ilgili projeler
temin edilir. Projenin olmaması halinde mevcut tesislerin geçtiği tahmin
edilen sokaklar tespit edilir ve mevcut altyapı tesisleri tip ve
derinlikleri belirlenir. Mevcut altyapı tesislerinin birbirleri ile olan
durumları da dikkate alınarak projeye işlenir.
e) Yağmursuyu sisteminin iskeletinin belirlenmesi
için alternatif mukayeseler ile birlikte gerekli ön çalışmaları yapılır.
f) Proje kapsamına giren birimlerin yapılabilirliği
gösterilir ve bu birimlerin en uygun birleşimini belirleyebilmek için, her
türlü seçenek maliyetlerinin yeter doğrulukta tahmin edilmesi suretiyle,
maliyet hesaplarına dayalı inşaat sırası ve kademeli uygulamalar önerilir.
g) Proje etap çalışmaları ile paralel yürütülecek
olan jeoteknik çalışmalar kademelendirilerek yapılır.
ğ) Jeoteknik çalışmalarla elde edilen veriler
1/1000 ve 1/5000 ölçekli imar planları üzerine aktarılır.
h) Proje raporları, bu raporun üçüncü bölümünde
verilen etüt ve araştırmalar yapılarak hazırlanır. Bu rapor; mevcut
tesislerin durumunu, tespit edilen kanal güzergahını, terfi tesisleri ve
benzeri yapım yerlerini, kum, çakıl ve taş ocakları ile bunların tesise
ortalama mesafelerini içerir.
ı) Projelendirme yapılan yerleşimin, harita ve imar
planı değişikliği ve ekleriyle şebeke taslağının son duruma uyup uymadığı,
taslağın kapsamadığı başka yerleşimlerin olup olmadığı, yağmursuyu kanalı
geçirilmesi gereken sokakların dışında kalan yerler, imar planında olan
açılmamış ve ilk kademede kanal gerekmeyecek olan sokaklar, ilk kademede
kanal döşenecek olan mevcut sokaklar ve gelecekte yerleşime açılacak
gelişme alanları tespit edilir.
(2) Arazi Çalışmaları: Uygun bir alım yöntemi ile
(GNSS-Global Navigation Satellite System, yersel kutupsal, lazer tarama,
nivelman ve benzeri) boyuna kesitler çıkarılır. Yönetmeliğe uygun röperleme
yapılır ve planda gösterilir. Bu kapsamda;
a) Jeoteknik çalışmalar saha çalışmaları,
laboratuar çalışmaları ve büro çalışmaları aşamaları ile yürütülür,
b) Muayene çukur ve sondajlarına ait loglar ile kot
ve koordinat değerlerine, laboratuar çalışmalarına ait test sonuçlarına,
proje alanı kapsamındaki zeminlere ait 1/5000 ölçekli zemin haritalarına,
muayene çukurları planı ile idealize zemin profillerine, proje alanındaki
hidrojeolojik şartların yansıtıldığı (yeraltı su seviyesi derinliğinin, eş
yeraltı su derinlik eğrileri ile gösterildiği) zemin hidrojeolojik
haritalarına yer verilir,
c) Tasarımda bölgedeki topografik ve jeolojik
koşullara dikkat edilir. Derin açık kazı ve/veya kazısız inşa seçenekleri
düşünülüyorsa tesviye eğrileri ile birlikte yeterli jeolojik araştırma
verisi kullanılır,
ç) Güzergah seçimi ve inşa yöntemlerinin
kesinleştirilmesi aşamasında zemin özellikleri ile ilgili detaylı analiz
sonuçları kullanılır,
d) Yeraltı su seviyeleri belirlenirken mevsimsel değişikliklere
dair bilgi toplanır.Yeraltı su seviyelerinin, altyapı sisteminin
bütünlüğüne zarar verebilecek özelliklerine ilişkin bilgi toplanır ve
değerlendirilir.
(3) Proje Çözüm Çalışmaları: Proje raporundan sonra
meydana gelecek değişiklikler ile projenin şebeke, toplayıcılar ve ana
toplayıcılar projeleri, varsa terfi hattı ve terfi merkezi hidrolik
hesapları ve terfi yeri mimari projeleri verilir. Şebeke planlarında
koordinat ve pafta gridleri gösterilir ve varsa gecekondu önleme bölgeleri
ile küçük sanayi sitelerinin hudutları proje üzerinde ayrı ayrı
notasyonlarla gösterilir. Jeoteknik çalışmalar kapsamında;
a) Yağmursuyu kanallarının hendek içine döşenmesi
kapsamında yapılacak olan iş ve işlemler (geri dolgu işlemleri, boruların
gömleklenmesi ve yataklanması, gerekli olabilecek zemin iyileştirme
analizleri ve benzeri) EK-2’ye göre belirlenir,
b) Tüm proje alanı kapsamında iksalı ve şevli
kazının gerçekleştirilebileceği alanları gösteren iksa sistemleri
haritaları oluşturularak, zemin jeoteknik parametrelerine bağlı değişik
tipte iksa sistemlerinin uygulanabileceği hatlar belirlenir,
c) Özel iksa sistemlerinin statik ve dinamik yükler
altındaki stabiliteleri belirlenir,
ç) Uygulanabilecek her türlü zemin iyileştirme
yöntemleri ile bu yöntemler için en güvenli, ekonomik ve teknik açıdan
uygulanabilir alternatif, gerekli mukayeseler yapılarak belirlenir,
d) Yağmursuyu sisteminin önemli yapılarının temel
tasarımlarına yönelik olarak sıvılaşma analizinin yapılması, zemin
oturma-şişme özelliklerinin belirlenmesi ve zemin emniyet gerilmesi
değerleri bulunması suretiyle en uygun temel tipi belirlenir,
e) Proje alanı kapsamında geçerli olacak kazı klas
değerleri, kazı klas tabloları oluşturularak belirlenir.
(4) Detay Proje Çalışmaları: Tüm detay projelerde;
terfi merkezi onaylı plankoteleri ile betonarme statik, elektrik, sıhhi
tesisat, havalandırma tesisatı hesaplarının, mevcut altyapı tesisleri ile
kesişme detay projelerine, gerekmesi halinde yataklama projelerine, temel
ıslah projelerine, büyük çaplı borulara ait (1000 mm ve daha büyük) dönüş
ve birleşim bacaları hesap ve projelerine, özel sanat yapıları projelerine
yer verilir. Bu kapsamda;
a) Yağmursuyu toplama ve uzaklaştırma sistemlerinin
hidrolik tasarımına ilişkin hesaplamalar için EK-1’de verilen bilgiler
kullanılır,
b) Kanal hatları; belirlenen tasarım debisini
taşıyacak, katı madde birikimini engelleyecek, tıkanma risklerini azaltacak
ve bakım işlerini kolaylaştıracak şekilde tasarlanır. Kanallarda hidrolik
hesaplar için EK-1’de verilen denklemler kullanılır,
c) Eğimlerin yüksek olduğu yerlerde hava sıkışması
ve etkileri, erozyon etkileri, hidrolik sıçramalar ve çalışanlar için iş
güvenliği tedbirleri göz önünde bulundurulur. Böyle durumlarda şütlü
bacalar kullanılarak yük kontrollü bir şekilde azaltılır,
ç) Cazibeli tahliyenin yapılacağı yerlerde tahliye
kanalının taban kotu, serbest düşmeye imkan sağlayacak şekilde ve alıcı
ortamdaki en yüksek su seviyesinden daha yukarıda olacak şekilde
tasarlanır. Eğer bu mümkün değilse bir çekvalf kullanılır,
d) Bir ya da fazla pompa istasyonu kullanılabilir.
Pompa istasyonu kullanılması gerekliyse tüm maliyetler göz önünde
bulundurularak en uygun pompa istasyonu sayısı ve yerleri belirlenir,
e) Pompa istasyonu tasarlanırken, tesis ömrü
boyunca gerçekleşecek maliyet, enerji tüketimi, işletme şartları ve bakım
ihtiyacı, riskler ve risklerin gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkacak mali
ve çevresel zarar ve bölge halkı ile çalışanların sağlığı ve güvenliği göz
önünde bulundurulur.
Yağmursuyu
geciktirme ve bekletme yapılarının tasarımı
MADDE 15
– (1) Havzada zaman içinde
sokaklar, caddeler ve otoparklar ile çatıların geçirimliliğinin düşmesi
yağmursuyu infiltrasyonuna olumsuz yönde etki etmektedir. Yağmursuyu
infiltrasyonunun azalması ise yüzeysel akışın toplam hacminin artmasına ve
yağmursuyu sistemlerinde akış hızlarının ve taşkın piklerinin büyümesine
yol açarak mevcut yağmursuyu sistemini işletilemez durumda bırakmaktadır.
Bu gibi hallerde, mevcut yağmursuyu sistemlerine bekletme ve geciktirme
yapıları eklenerek mevcut yağmursuyu sistemlerinin ömrü uzatılabilir.
(2) Yağmursuyu geciktirme ve bekletme sistemlerinin
tasarımına ilişkin bilgilere EK-1’de yer verilmiştir.
Yağmursuyu
hasat sistemleri
MADDE 16
– (1) Park, bahçe ve bina çatı
yüzeylerine düşen yağmursuyu sahada toplanabilir ve evlerde, işyerlerinde
ve bahçelerde kullanma suyu, yangın suyu veya ticari sulama suyu olarak
umuma mahsus su dağıtım ve temin sistemlerine bir alternatif olarak
kullanılabilir.
(2) Yağmursuyu hasat sistemlerinin çeşitlerine ait
bilgilere EK-1’de yer verilmiştir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Yağmursuyu Sistemlerinin Yapımına İlişkin Esaslar
Genel
esaslar
MADDE 17
– (1) Yağmursuyu sistemlerinin
yapımında; inşaat personeli ve diğer insanların sağlığı ve güvenliği ile
inşaat esnasında mevcut altyapı sistemlerinin etkilenmemesi için en uygun
zamanlama ve çevresel koşullar dikkate alınır.
(2) Boru hatları; yeni sistemin yapımında ilgili
standartlara uygun olarak inşa edilir, mevcut sistemin rehabilitasyonunda
ise ilgili montaj kılavuzuna uygun olarak inşa edilir. Her iki durumda da;
a) Boru hatlarının geometrisi,
b) Akış performansı,
c) Sızdırmazlık,
ç) Toprak dolgudan boru hattına gelen yük,
d) Uygun yataklama ve dolgu,
hususları dikkate alınır.
(3) Yağmursuyu sistemleri veya diğer hizmetler için
kazı işlemi uygulandığında boruların sağlamlığından emin olunur.
(4) İnşaatın tasarıma uygun olarak yapıldığını
belirlemek için test çalışmaları yapılır.
(5) Kontrol bacaları gibi yardımcı yapıların boru
veya boru hatlarıyla olan bağlantılarının doğru yapıldığından emin olunur.
Her durumda;
a) Geometri,
b) Akış performansı,
c) Sızdırmazlık,
ç) Uygun örtü malzeme ve kalınlığı,
hususları dikkate alınır.
Yapıma
ilişkin esaslar
MADDE 18
– (1) Kazıya başlamadan önce;
öngörülen güzergâhın tahkiki amacıyla, yapı denetim personelinin talimatı
üzerine muayene çukurları açılır ve öngörülen güzergâhta bir değişiklik
gerekip gerekmediğine karar verilir. Muayene çukurları 20 m ara ile
güzergâh aksına dik istikamette kazılır. Muayene çukuru ebatları aşağıdaki
gibi olur:
a) En: Hendek genişliği,
b) Boy: Hendek genişliği + 1,00 m,
c) Derinlik: Hendek derinliği + 0,50 m.
(2) Kazı işlemi yapılacak güzergahtaki tüm deneme
çukurlarının açılmasına müteakip, diğer altyapı tesislerinden standartlara
uygun mesafelerde geçecek şekilde güzergah tespiti yapılır.
(3) Tüm asfalt yüzeylerde yapılacak çalışmalarda
asfalt yüzey, çift taraflı derz kesme makinesi ile kesilerek, kırıcı ile
kırıldıktan sonra kazısı yapılır.
(4) Bilumum harçsız yapılan yüzey kaplamalar (parke,
kilit parke, adi parke ve benzeri) mümkün mertebe hasar verilmeden yerinden
sökülerek, yeniden kullanılmak üzere, yüklenicinin sorumluluğunda uygun
şekilde istiflenir ve koruma altına alınır. Gerek yerinden çıkartılırken,
gerek muhafaza edilirken ve gerekse iş sonu yüzey kaplama yapılırken hasar
gören kaplama elemanları yeniden temin edilir. Tip kesitlerde EK-2’de
belirtilen ölçülerde hendek kazılır.
(5) Borular konulduktan sonra EK-2’de verilen ekli
tip kesitlerde belirtilen ölçülerde dolgu malzemesi ve kırmataş ile
doldurularak sıkıştırılır.
(6) Yağmursuyu sistemlerinin yapımında;
a) Yeraltı tesisleri, yağmursuyu sistemleri
yapımında iş sırası, dinamitle kaya patlatılması, güvenlik önlemleri,
yolların kapatılması, yol işleri, yol ve kaldırım kaplama malzemelerine ait
teknik detaylar ve benzeri hususlara,
b) Malzemelerin taşınması ve depolanması, yükleme
ve boşaltma, depolama işleri, şantiye içi taşıma işleri, hendek dolgu ve
çalışma mesafeleri, hendek şev ve eğimleri ve boru hendeklerinin güvenliği
ile ilgili hususlara,
c) Hendek taban genişlikleri, boru yataklama, boru
başı hendekleri, montaj, bağlantılar, baca kapakları, merdivenler, contalar
ve basınç testleri ile ilgili teknik detaylara,
ç) İnşaatı biten ve işletmeye alınacak boru
hatlarının nihai durumunu yansıtacak şekilde, projelerinin ve muayene
bacaları gibi sanat yapılarının belirtilen koordinat sistemindeki (x, y, z)
koordinatlarının hesaplanması ile ilgili hususlara,
d) İşletme projelerinde bütün kontrol bacalarının,
yağmursuyu giriş yapılarının ve tahliye yerlerinin ölçümü ile ilgili
detaylara,
e) Yağmur ya da başka sebeplerle hendeğe su
girmemesi için gerekli önlemlerin alınmasına ve bunun gibi istenmeyen
durumlardan dolayı su boşaltma sisteminin hazır bulunmasına,
dikkat edilir.
(7) Sistemin yapısal tasarımı (fiziksel tasarım);
gürültü ve titreşimin önlenmesi, malzemelerin sürdürülebilir kullanımı,
yapısal bütünlük ve tasarım ömrü, komşu yapıların güvenliği gibi sistemin
işlevleri ile ilgili bütün şartları sağlayacak şekilde yapılır. Tasarımda;
yapıya zarar verebilecek bütün yükler, su sızdırmazlığı, flotasyonun
engellenmesi, toprağın taşıma kapasitesi, toprağın kimyasal yapısının
kullanılan malzemeler üzerindeki etkileri dikkate alınır.
(8) Bir boru hattının bir binanın temeline yakın
olduğu yerlerde, binanın boruya muhtemel etkisi dikkate alınır. Temellerin
zayıflamasını veya zarar görmesini engellemek için önlem alınır.
(9) Malzeme seçiminde; taşınan sedimentin
aşındırıcı özelliği, yeraltı suyunun kimyasal içeriği, toprağın fiziksel
özellikleri ve inşaat esnasında açığa çıkabilecek olan kimyasalların
çevresel etkileri göz önünde bulundurulur.
(10) Yağmursuyu kanallarının, içmesuyu veya atıksu
kanalları ile boyuna kesişme durumu söz konusu olduğunda, planda her iki
mecra arasında 30 cm mesafe bulunmasına ve her iki boru arasında tabii
zeminin kazı ile bozulmamasına özen gösterilir. Bunun temin edilememesi
durumunda, içmesuyu boru hattı beton gömlek içine alınır.
(11) Diğer altyapı sistemlerinin yağmursuyu
kanalları ile boyuna kesişmeleri durumunda, yağmur sularının diğer hatları
tahrip ederek zarar vermemesi için gerekli tahkimat yapılır ve diğer
önlemler alınır.
Boruların
yataklanması
MADDE 19
– (1) Kazı toprağı dolguya
elverişli bulunursa, yataklamaya gerek kalmadan borular doğrudan kanal tabanına
yerleştirilebilir.
(2) Kazı toprağı dolguya elverişli değilse, kanal
derinliği arttırılır ve ihtiyaca göre jeotekstil, elek üstü iri çakıl/kırmataş,
betonarme yataklama veya bunların kombinasyonu olan malzemelerle sıkıştırma
yapılarak zemin iyileştirmesi/yataklama yapılır.
(3) Açılan kanalda su mevcutsa, su tamamen
boşaltılır ve sonrasında yataklama yapılır. Yataklama kalınlığı EK-2’de
verilen ölçülere göre yapılır ve sonrasında borular yatak üzerine
yerleştirilir.
Boruların
gömleklenmesi ve sıkıştırma
MADDE 20
– (1) Yan dolgu işleminde borular
döşenip birleştirme işlemleri yapıldıktan sonra, borunun her iki yanına 30
cm yüksekliğinde dolgu malzemesi dökülür ve hafif çalışan kompaktör ile %95
mukavemet sağlanıncaya kadar sıkıştırılır.
(2) Yan dolgu yapılırken boru ile kanal duvarı
arasında kompaktörün rahat çalışabileceği kadar boşluk bırakılır.
(3) Yan dolgu, zemin dolgusundan itibaren her 30
cm’de bir yukarıda belirtildiği gibi sıkıştırılır. Bu işlem aynı malzeme
ile boru üstünü minimum 30 cm geçinceye kadar tekrarlanır, boru üzeri 30 cm
geçtikten sonra dolgu işlemi tamamlanır.
(4) Sıkıştırma derecesi statik hesaplamalara uygun
olacak şekilde, minimum % 92 ila %95 oranları arasında olur.
(5) Boru üzeri minimum 30 cm dolgu malzemesi ile
örtülüp gerekli sıkıştırma yapıldıktan sonra, üzeri yolun kaplamasına uygun
olan bir üst dolgu malzemesi ile doldurulur ve sıkıştırma işlemi yapılarak
imalat tamamlanır.
(6) Üst dolgu sıkıştırma işlemi, borular
döşendikten ve üst dolgu yüksekliği boru üzerinden 1 metreyi geçtikten
sonra başlayabilir. Üst dolgu yüksekliği boru üzerinden 1 metreyi geçmeden,
ağır iş makineleri ve sıkıştırma araçları boru üzerinde yürütülmez.
(7) Sıkıştırma işlemleri mutlaka kompaktör veya
hafif silindirler vasıtası ile yapılır, tokmakla sıkıştırma yapılmaz.
Hendek
dolgu malzemesi
MADDE 21
– (1) Hendek dolgusunda; yeterli
taşıma kabiliyetine sahip, sıkıştırmaya elverişli ve sıkıştırma esnasında
borulara zarar vermeyecek nitelikte, maksimum %20 nem muhtevasına ve
maksimum 11 mm dane çapına sahip malzeme kullanılır.
(2) Donmuş malzemeler ve boruya zarar verebilecek
keskin köşeli sivri uçlu taşlar vesaire dolgu malzemesi olarak
kullanılamaz.
Yağmursuyu
ızgarası
MADDE 22
– (1) Izgaralar; TS 1478 EN 124
standardındaki D400 ürün sınıfına göre 40 ton (400 KN) trafik yükünü
taşıyabilecek şekilde (yol kaplamaları yaya caddeleri dahil sert banketler
ve bütün karayolu taşıtları için park alanları) tasarlanır ve imal edilir.
Izgaraların mukavemet seviyesi ölçülürken bu standarttaki deney yöntemi
kullanılır.
(2) Izgaralar pürüzsüz yüzeyli ve kenarları
yuvarlak hatlı olarak üretilir.
(3) Izgaralar olumsuz hava şartlarına karşı
dayanıklı olarak (yağmur ve kar sularının tahrip edici etkileri, donma-çözülme
etkileri ve benzeri) üretilir.
(4) Izgaraların imalatında kullanılacak olan beton;
yüksek yükler karşısında ani çatlama ve kırılmalara karşı üstün
performanslı, aşınmaya karşı dirençli, deniz suyunda bulunan klor ve
sülfatın zararlı etkilerine karşı dayanıklı ve su işleme derinliği minimum
olacak şekilde üretilir.
Kontrol
bacaları, sanat yapıları
MADDE 23
– (1) Kontrol bacaları ve
yağmursuyu toplayıcıları ile ters sifonlar, geciktirme havuzları ve deşarj
yapıları gibi diğer sanat yapıları, projelerine göre inşa edilir. Projesine
göre kontrol bacalarında kullanılacak olan özel parçalar ve yağmursuyu
ızgaraları, yüklenici tarafından projelerine veya standartlarına uygun
olarak temin edilir. Kontrol bacaları ile ilgili detaylara EK-1’de yer
verilmiştir.
ALTINCI BÖLÜM
Yağmursuyu Sistemlerinin İşletme ve Bakımına İlişkin
Esaslar
İşletme
ve bakım
MADDE 24
– (1) Yağmursuyu sistemi işletmeye
alındıktan sonra, yağmursuyu giriş yapıları, boru hatları, bacalar, tahliye
noktaları, tıkanma riski ve muhtemel tıkanma sonuçları göz önünde
bulundurularak belirli periyotlarla temizlik ve bakım yapılır. Ayrıca
şiddetli sağanaklardan sonra da temizlik yapılır.
(2) Sistemin herhangi bir bölümünde oluşabilecek
acil durumlarda uygulanması için acil durum planları hazırlanır. Bu
planlar, taşkın durumları da dahil olmak üzere bütün acil durumları kapsar.
Acil durum planları;
a) Acil servis numaraları ve detayları,
b) Tahmini erişim süreleri,
c) Ulaşılabilir kaynak listeleri (personel,
araçlar, ekipmanlar ve malzemeler)
bilgilerini içerir.
(3) Yağmursuyu sistemleri ile ilgili olarak
karşılaşılan tıkanma, çökelme, katılaşma gibi işlevsel sorunlar ile kanalın
çatlaması, kanal dış duvarlarında toprak erozyonu, defolu bağlantılar, boru
deformasyonu gibi yapısal sorunların çözümü için basınçlı su, kanal açma
ekipmanı, temizleme topları, sifonlama veya elle temizleme uygulanır ve bu
temizleme işlemleri EK-3’te verilen esaslara göre yapılır.
(4) Bakım işlerinde ortaya çıkan atıklar, ilgili
kurum ve mevzuatın belirlediği şekilde, ek bir kirliliğe yol açmadan
bertaraf edilir.
(5) Kanallarda böcekler, fareler ve sivrisinekler
üreyebilir. Bunların sağlığa olan etkilerini en aza indirmek ve kanallarda
meydana getireceği yapısal sorunları önlemek için gerekli tedbirler alınır.
(6) Bacalar ve denetim odaları haricindeki
bağlantılar dökme yapılarla sağlanır, örme kanallara yeni bağlantı
yapmaktan kaçınılır, eğer gerekliyse bağlantı öncesinde kanalın kapsamlı
olarak denetlenmesi gerekir.
(7) Kullanılmayan yağmursuyu kanalları yapısal
bozulmayı, izinsiz kullanımı, yeraltı suyunun kirlenmesini ve haşere
istilalarını önlemek için kaldırılır, bunun mümkün olmadığı durumlarda
uygun bir malzemeyle doldurulur.
(8) Yağmursuyu kanallarına hangi sebeple olursa
olsun atıksu bağlantısı yapılmaz.
Yağmursuyu
altyapı bilgi sistemi
MADDE 25
– (1) İdareler her türlü coğrafi
veri ve bilginin saklandığı, sorgulandığı ve istenildiğinde sunulduğu
yağmursuyu altyapı bilgi sistemlerini oluşturur.
(2) Yağmursuyu altyapı bilgi sistemi ile ilgili
veriler Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliğinde
belirtilen datum ve koordinat sistemlerine uygun olarak üretilir.
(3) Yağmursuyu sistemini oluşturan coğrafi
detaylar; sistem bütünündeki sorgulamalara imkan verecek ilişkisel bir veri
modelinde, değişikliklerin takip edilebileceği zamansal şemaya sahip olarak
ve zeminle aplike edildikleri yatay ve düşey konum bilgisiyle yağmursuyu
altyapı bilgi sistemine kayıt edilir.
(4) Yağmurusuyu altyapı bilgi sistemi, yağmursuyu
sistemindeki değişiklikleri yansıtacak şekilde gerekli veri yedeklemesi
yapılarak güncellenir.
(5) Yağmursuyu altyapı bilgi sistemindeki veriler
gerekmesi halinde ilgili paydaşlarla web sistemi üzerinden paylaşılabilir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Performans
testleri
MADDE 26
– (1) Yağmursuyu sistemlerinin
performansı; inşaat aşamasında, inşaat bitiminde ve işletme esnasında test
edilir ve değerlendirilir. Test ve değerlendirme örnekleri;
a) Su ile sızdırmazlık testi,
b) Hava ile sızdırmazlık testi,
c) Sızma testi,
ç) Görsel muayene,
d) Kuru hava akımı değerlendirmesi,
e) Sisteme girişlerin izlenmesi,
f) Zehirli ve/veya patlayıcı gaz karışımlarının
izlenmesi,
şeklinde sıralanır.
Kalifikasyon
ve eğitim
MADDE 27
– (1) İşlerini güvenle ve yetkin
bir biçimde gerçekleştirebilmeleri için her düzeydeki personele uygun bir
eğitim verilir. Eğitimler, ihtiyaç duyulduğunda periyodik olarak
tekrarlanır. İnşaat çalışmalarını yürüten kurumlar belirli bir iş için özel
nitelikler talep edebilir.
Yürürlük
MADDE 28
– (1) Bu Yönetmelik yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 29
– (1) Bu Yönetmelik hükümlerini
Çevre ve Şehircilik Bakanı yürütür.
Ekleri için tıklayınız.
|